یادداشت؛ راهکارهای استمرار معنویت اجتماعی و نقش حوزه علمیه حجت الاسلام و المسلمین احمد صابری تولایی

اختصاصی دبیرخانه شورای عالی حوزه علمیه خراسان: در ایام پایانی ماه مبارک رمضان حجت الاسلام و المسلمین احمد صابری تولایی عضو کمیسیون تخصصی تبلیغ شورای عالی حوزه علمیه خراسان در یادداشتی به آسیب های عرصه تبلیغ و نیز راهکارهای استمرار معنویت اجتماعی توسط حوزویان پس از ماه مبارک رمضان پرداخت.

راهکارهای استمرار معنویت اجتماعی و نقش حوزه علمیه

ماه مبارک رمضان فرصتی برای ایجاد و تقویت ارتباطات گسترده انسان است. در این ماه انسان در خلوت با خدای خویش می‌تواند به خود بیشتر بی اندیشد و این تفکر علاوه بر عبادت، انسان را بیدار نموده و می‌تواند سرمنشأ یک تحول قرار گیرد.

از سویی سنت‌های حسنه در این ماه پیوستگی ارتباطات اجتماعی تقویت می‌نماید که ازجمله این سنت‌ها می‌توان موارد زیر را برشمرد:

1) فرهنگ اطعام؛

فرهنگ اطعام و نهادینه شدن آن در جامعه اسلامی فرصتی است برای تقویت ارتباطات اجتماعی ویا ترمیم آسیب‌هایی که قبلا به این ارتباطات واردشده است.

2) سنت جلسات قرآن، دعا و نیایش؛

 دستورات اکید دینی مبنی بر تلاوت قرآن، دعا، اذکار و... فرصتی طلایی برای تقویت ارتباط با حضرت حق است که خوشبختانه این فرهنگ نیز به‌درستی در جامعه مورد توجه مردم است

3) سنت حضور مبلغان در مساجد و جلسات مردمی؛

متولیان حوزه علمیه از دیرباز برای بهره‌مندی از فرصت این ماه، ظرفیت سنت تبلیغ در ماه رمضان را پایه گزاری نموده‌اند. علمای سلف و زعمای حوزه علمیه دروس خود را تعطیل نموده، و علاوه بر حضور در میان مردم و امر هجرت را محقق نموده و هم خود برای تبلیغ هجرت می‌کردند وهم شاگردانشان را برای در اختیار گرفتن این فرصت مهم، جهت تقویت دین‌داری مردم تشویق و ترغیب می‌کردند.

لیکن در چند دهه اخیر با توجه به افزایش تلاش‌های دشمن با تمام ابزارهای رسانه‌ای و ارتباطی با هدف دین زدایی و معنویت زدایی از مردم ،استفاده از این  ظرفیت تبلیغی مهم همتی مضاعف می‌خواهد که متأسفانه با گستردگی دغدغه‌های مسئولین حوزه علمیه این مسئله مورد کم‌لطفی قرارگرفته است. در حوزه ساختار تبلیغ، عزمی برای تولید ساختار مطلوب و کارآمد مشاهده نمی‌شود و در عرصه تربیت مبلغان و مربیان نیز حوزه علمیه نتوانسته به رسالت خودش جامه عمل بپوشاند. لذا با توجه به فرمایش رهبر فرزانه انقلاب که وظیفه حوزه علمیه را هدایت‌گری مردم می‌دانند، به برخی راهکارهای عملیاتی که موجب نقش‌آفرینی بیشتر حوزه علمیه می‌شود می‌پردازیم:

حضور عالمان شهیر در بین مردم:

یکی از عواملی که به نقش‌آفرینی بیشتر حوزه علمیه در جامعه می‌انجامد، حضور علمای اعلام، مراجع عظام تا اساتید سطوح عالی حوزه در بین اقشار مختلف مردم است. بهترین فرصت حضور علما همین ظرفیت‌های تبلیغی است که متأسفانه مدتی است مغفول مانده است.

اشتغالات بزرگان به تدریس و عدم دغدغه‌های تبلیغی باعث شده مردم از برکات ارتباط با علما محروم بمانند و این محرومیت یقیناً بر معنویت مردم تأثیر منفی خواهد گذاشت.

بسترسازی متولیان امر جهت حضور حداکثری طلاب:

یکی از عواملی که می‌تواند در معنویت افزایی مردم نقش بسزایی داشته باشد زمینه‌سازی امر تبلیغ توسط متولیان جهت حضور مبلغین و طلاب توانمند در ظرفیت‌های مختلف تبلیغی است. تعطیلی دروس، تشویق به حضور، ساماندهی ظرفیت‌های تبلیغی، غنی‌سازی مبلغین از جمله تمهیدات لازم برای حضور مبلغان است.

تولید مدل برای ارتباط مداوم:

اگر چه در ماه مبارک رمضان مبلغین با مخاطبین مؤانستی پیداکرده و همین مؤانست باعث تأثیرپذیری اقشار مختلف از روحانیت می‌شود لیکن محدودیت زمان و مقطعی بودن ارتباط، باعث نقصان فعالیت‌ها می‌شود وبا اتمام ماه رمضان گویا قطار هدایت نیز از حرکت باز می‌ایستد. لذا لازم است سامانه‌ای به صورت مجازی جهت ارتباط مداوم مبلغ با مخاطبینش در طی سال راه‌اندازی شود تا ارتباط و مؤانست ایجادشده بین مبلغ و توده مردم قطع نشود.

بهره‌مندی از مبلغ واحد:

یکی از مهم‌ترین عوامل رشد معنویت ارتباط مداوم با مربی است. ازآنجایی‌که سیستم تبلیغی ما به‌گونه‌ای طراحی شده که هر سال مبلغ جدیدی به منطقه اعزام می‌شود و عدم آشنایی قبلی از سویی و محدودیت زمانی از سوی دیگر به اختلال ارتباط با مخاطب و معنویت افزایی می‌انجامد و این تأثیر به حداقل منجر می‌شود. از این رو لازم است تا با تغییر سیستم تبلیغ متولیان امر جهت تداوم سالانه حضور مبلغ در مکان تبلیغی مورد نظر تدابیری اتخاذ نمایند.

تولید محتوای مسئله محور:

بدون شک یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در دین‌داری مردم محتوایی است که توسط مبلغ به مخاطب منتقل می‌شود. در اکثر موارد این مهم (محتوا سازی تبلیغی) به عهده مبلغ گذارده  می‌شود که بنا بر سلیقه، استعداد، علاقه و تخصص هر فرد محتوای متفاوتی تولید می‌شود. گر چه برخی مجموعه‌های تبلیغی سعی در تولید محتوای واحد داشته‌اند لیکن این وحدت محتوایی به‌صورت ره‌توشه مورد  استقبال قرار نگرفته چراکه بر اساس مسائل مورد نیاز تولید نمی‌شد.

بسیار ضروری است که متولیان امر تبلیغ در ابتدا مسئله یابی نموده سپس نظام موضوعات مبتنی بر مسائل کشف‌شده را تدوین نماید و در ادامه اولویت‌های موضوعی را فهرست نموده در نهایت برای ده اولویت اول محتوا تولید نماید. یقیناً این محتوا منشأ اثر خواهد بود و مورد استقبال نیز قرار خواهد گرفت.

توسعه قالب‌های تبلیغ:

هرگاه از تبلیغ حرفی به میان می‌آید متبادر به ذهن تبلیغ کلامی و مشخصاً منبر و سخنرانی است درحالی‌که قالب‌های تبلیغ بسیار گسترده‌تر از این است، چه‌بسا برخی از قالب‌های تبلیغ مؤثرتر از تبلیغ کلامی نیز باشد. مثلاً خدمات اجتماعی روحانیون نقش بسزایی در اعتمادسازی و تأثیرگذاری بر مردم دارد، در سیره نبی مکرم اسلام و اهل‌بیت عصمت و طهارت علیهم‌السلام و همچنین علمای سلف نیز بهره‌مندی از این قالب تبلیغی نیز به‌وفور دیده می‌شود.گره‌گشایی از مردم ،رفع اختلافات، مشاوره، واسطه‌گری در ازدواج، احقاق حقوق، خدمات عمرانی و ... می‌تواند بهترین بستر برای تقویت معنویت در مردم باشد که متأسفانه از این مهم نیز غافل شده‌ایم.

تمرکز بر تبلیغ جهادی:

ازجمله مشکلات امر تبلیغ شیعه محدودیت منابع مالی عنوان شده است. اگر چه متأسفانه عدم مدیریت در بودجه‌های موجود نیز نقش مهمی در غربت تبلیغ داشته و دارد و اگر همین میزان بودجه فعلی نیز درست جهت داده بشود نباید با این حجم از غربت در عرصه تبلیغ روبرو باشیم، لیکن راه‌حل برون‌رفت از این بحران روی آوردن به مدل تبلیغ جهادی است که ریشه در اخلاص و دغدغه مبلغ دارد.

امید است بتوان با اعمال راهکارهای فوق‌الذکر گامی در جهت تقویت دین‌داری اعم از معرفت افزایی، معنویت افزایی و بصیرت دهی مردم برداریم.

ذکر مطلب بدون منبع جایز نمی باشد.