مترجم کتاب حوزه و بایسته ها شهید صدر (ره): اصلاح حوزه ابزار است نه هدف

در مصاحبه اختصاصی با خبرنگار دبیرخانه شورای عالی، حجت الاسلام سید امید مؤذنی مترجم کتاب حوزه و بایسته ها که به تازگی از آن رونمایی شده است، به بررسی نظرات شهید صدر«ره» درباره درباره تحول، تشکیلات اجتماعی و مرجعیت دینی حوزه¬های علمیه پرداخت.

مترجم کتاب «حوزه وبایسته‌ها» در پاسخ به این سوال که محورهای اصلی دیدگاه شهید صدر«ره» درباره موضوعات اصلاحی حوزه و روحانیت چیست وچه کاستی هایی در نظرات شهید«ره» وجود دارد؛ بیان داشت:

شهید صدر«ره» در این کتاب و به‌طور خاص در مقدمه کتاب حلقات به آسیب شناسی کتابهای حوزوی پرداخته است. ایشان با نوشتن بعضی ازکتابهای درسی مانند حلقات و المعالم الجدیده در واقع نمونه‌ای برای این تحول ارائه کرده که کتابها از کتابهای علمی به کتابهای آموزشی تبدیل بشوند. یعنی کتابی که هدفش تربیت طلبه است نه اینکه صرفا بعضی از مباحث علمی را که قدمای ما نوشته اند طلبه  مجبور بشود آنها را بدون آنکه آن کتابها را به غرض تعلیم وآموزش نوشته شده باشد بخواند و برای همین درون پیچیدگی هایی گرفتار بشود که این پیچیدگی ها ضرورت آموزشی برای او و برای مرحله سنی او ندارد.

یکی از وجوهاتی که شهید صدر (ره) تبیین می‌کند بحث درسی حوزه است و اینکه قرار است حوزه نقش مهمی را در امت ایفا کند. تحولاتی را در حوزه کتب درسی و منهج درسی حوزه باید اتفاق بیفتد تا طلبه ها سریعتر و در عین حال با عمق و گستره علمی بیشتری وارد عرصه انجام وظیفه‌هایشان بشوند و بتوانند مسئولیت هائی که برعهده شان است را انجام بدهند.

تحول به معنای عبور کردن از پیشینه حوزه نیست.

مترجم کتاب حوزه و بایسته ها شهید صدر«ره» با اشاره به اقدام ایشان درباره تحول علمی حوزه افزود: شهید صدر«ره» می فرماید آن چیزی که تا الان وجود داشته نیاز است و بیش از این هم نیاز است و باید این نیاز امتداد پیدا کند و تحول به معنای دگرگون کردن روشهای موجود نیست. شهید صدر«ره» عمیقا و به طور مکرر تأکید دارند که چیزی که در حوزه باید اتفاق بیفتد در تحول به معنای عبور کردن از پیشینه حوزه نیست بلکه همچنان روش های کهن و سیستم استدلال سابقی که در حوزه وجود داشته باید حفظ بشود و بر این افزوده بشود نه اینکه این بطور کل دگرگون بشود وما سراغ یک راه دیگری برویم.

تحول علمی به این معناست که حوزه متناسب با تغییرات معاصر، متناسب با هجمه‌های جدید دنیای مدرن، نسبت به اسلام و اقتضائات و ضرورت‌هائی که به تدریج بر اثر تغییر شرائط ایجاد شده عمل کنید و حوزه باید سطح علمی خود را در سطح پاسخگوئی به این سوالات بیاورد و هم از حیث عمق دانش و هم از حیث گستره دانش ابتکار داشته باشد.

عمل فقهی و پیشرفتهای فقهی محور کار حوزه باشد.

وی با بیان این که شهید صدر«ره» فقه را مهمترین پایه ارتباط امت و حوزه می¬داند، اظهار کرد: شهید صدر«ره» تأکید دارند همواره باید عمل فقهی و پیشرفت های فقهی محورکار حوزه باشد، اما فقهی که متناسب با تحولات جامعه است، نه فقط در پاسخگویی به مسائل مستحدثه، بلکه در تحول رویکردش به مسائل ودرک مسئله اجتماعی، درک حاکمیت نظامهای اجتماعی در زندگی انسان معاصر و با دریافت صحیح از این تحولات خودش را به سطح مدیریت امروز حکومت وجامعه برساند.

تشکیلات اجتماعی حوزه؛ یکی از محورهای تحول

حجت الاسلام مؤذنی با بیان اینکه تشکیلات حوزوی یکی از محورهای تحولی است که شهید صدر«ره» درباره آن طرح داشته است، گفت: این تشکیلات اجتماعی حوزه است که روش ارتباط حوزه واجتماع را درسطح فرهنگی، تبلیغی، سیاسی وهمه حوزه هائی که مسئولیت حوزه علمیه هست تغییر می دهد و باعث می¬شود حوزه در این سطح بتواند درست عمل کند. نمونه¬ی این اقدام ، فعالیت ایشان در جماعه العلما است.

اندیشه¬ها و ادبیات حاکم بر حوزه؛ یکی از محورهای تحول

مترجم کتاب حوزه و بایسته ها شهید صدر«ره»  بیان داشت: یکی از مهمترین محورهایی که شهید صدر«ره« در این کتاب به تفصیل درباره اش صحبت می کنند اندیشه ها و ادبیات حاکم بر حوزه است؛ شهید صدر به تصریح می گویند اگر قرار باشد اصلاحاتی در حوزه و فرایند اصلاحی در حوزه شروع بشود باید ابتدا در این مرحله تحول ایجاد بشود و در واقع نگرش حوزه نسبت به وجود خودش و تکلیف خودش و اینکه چه نقشی را در امت ایفا می¬کند اصلاح بشود.

تقسیم حوزه به وجود ذاتی و تکلیفی

مترجم کتاب حوزه و بایسته ها با بیان اینکه شهید صدر«ره» وجود حوزه را به دو وجود ذاتی و وجود تکلیفی تقسیم می-کند، افزود:

وجود ذاتی به معنای این است که حوزه به مثابه یک نهادی است که روابط وبرنامه¬ها و جایگاه¬های مشخصی دارد و وجود تکلیفی به این معناست که حوزه با توجه به این واقعیت چه نقشی را در امت و در روند تاریخ و تحقق آرمانهای اسلام قرار است ایفاء کند.

مهمترین بخش از نظر شهید صدر این است که این اندیشه¬ها نسبت به ماهیت حوزه، وظیفه حوزه، جایگاه حوزه، باید اصلاح شود تا حوزه هم در درون بتواند خودش را اصلاح کند و هم بتواند رابطه اش را با امت، مبتنی با این نگاه ها تغییر دهد.

این مهمترین بخشی است که شهید صدر به تأکید و در موارد مختلف در مورد آن صحبت می کند. البته مباحث دیگری را نیز مطرح می کند از جمله: نسبت جایگاه فقه و به طور خاص فقاهت در وجود ذاتی و وجود تکلیفی حوزه، نسبت حوزه با امت در تغییر رفتارامت، در موضع گیری امت، نسبت به تحولات مدرن، نسبت به جایگاه حوزه در دفاع از دین و با توجه به تغییراتی که باید در سطح حکومت اتفاق بیفتد، اینکه دفاع از واقعیت دین چه نسبتی با قدرت سیاسی و مسائلی ازاین دست دارد. اینها بحث های اصلی است که شهید صدر در این سطح انجام می¬دهد.

مرجعیت نهادمند؛

مترجم کتاب «حوزه و بایسته‌ها» تشکیلات درونی حوزه را از مسائلی دانست که شهید صدر«ره» در این کتاب به آن پرداخته است و اضافه کرد: یکی از مهمترین بخش¬ها ونهادها و تشکیلاتی که شهید صدر«ره» نسبت به آن توجه دارد و برای آن طرح اصلاحی طراحی کرده است بحث مرجعیت است که شهید صدر«ره» درباره مرجعیت یک طرح ویژه¬ای را طراحی کرده است که مرجعیت از حالت مرجعیت فردی محض خارج شود و به یک مرجعیت نهادمند تبدیل شود.

 در این مرجعیت نهادمند آن بایسته های شرعی ای که برای اعلمیت، فقاهت و عدالت مرجع هست همچنان سرجای خودش وجود دارد؛ نقش مردم وانتخاب آنها در به مرجعیت رسیدن مرجع حضور دارد اما اقدامات مرجع و فعالیت او از حالت شخصی محض خارج می شود و با تعریفی که شهید صدر تبیین می کند تبدیل می-شود به یک سازمان منظم که هم عرض فعالیت مرجع را گسترش می¬دهد و در همه ابعاد امت گسترده می¬کند و هم به این مرجعیت طول می دهد بطوری که در طول زمان با از دنیا رفتن یک مرجع، مرجع بعدی لازم نیست همه اقدامات را از صفر شروع کند بلکه همان فعالیت¬ها را ادامه می دهد و دائما ما با از دنیا رفتن یک مرجع، مواجه با از بین رفتن ثمرهایش نمی شویم و ثمره¬های یک مرجع کاملا از بین نمی رود بلکه با یک هدف کارشناسی شده بلند مدت مرجعیت¬ها یکی پس از دیگری در یک سازمان  واحد پیش می روند و اهداف را به طور متوالی دنبال می کنند.

اصلاح حوزه ابزار است نه هدف

مترجم کتاب «حوزه و بایسته‌ها» در پاسخ به این سوال که چه راهکارهائی برای عملیاتی سازی نظرات شهید صدر«ره» توسط مسئولان وبدنه حوزوی  پیشنهاد می¬دهید، اظهار داشت: شهید صدر«ره» تأکید دارند اصلاح حوزه ابزار است نه هدف واین ابزار نباید در جایگاه هدف قرار بگیرد. قرار است حوزه را برای یکسری اهداف که می¬خواهیم آنرا انجام دهیم اصلاح کنیم. از این می¬خواهم این را استفاده بکنم که کسانی که در پی تحول حوزه هستند باید توجه داشته باشند که در لحظه تحول خواهی یکسری وظائفی بر عهده خود آنها است که اگر با همین تعابیری که شهید صدر«ره» دارند به آن وظائف عمل کنند شاید مسیر تحول حوزه خیلی سریعتر اتفاق بیفتد.

تقویت بنیه علمی تحول خواهان حوزه

وی گفت: ابتدائا مهمترین اقدام کسانی که خواهان تحول در حوزه هستند تقویت درونی فقهی خودشان هست، تا بتوانند وارد عرصه تحول به معنای واقعی کلمه بشوند. سالها کسانی در مورد تحول حوزه مطالبه دارند اما خودشان اقداماتی که به عنوان یک تحول خواه در حوزه موظفند انجام نداده¬اند. مهمترینش آن است که دانش حوزوی و سطح وعمق دانش حوزوی که وجه اعتبار و اعتماد عالمان و مردم به حوزه است را در خودشان تقویت کنند وخودشان به سطحی برسند که بتوانند همان طور که شهید صدر«ره» این اقدام را انجام داد و با تأمین و کسب مدارج بالای علمی توانست حرف تحولی خودش را عملا به کرسی بنشاند و چون از حیث فقهی و از حیث اعتبارهای حوزوی در جایگاه بالایی بود با او به عنوان یک تحول خواه عملا امکان مخالفت جدی وجود نداشت و به طور طبیعی حرفهای ایشان در بخش های زیادی از حوزه گستره خودش را پیدا کرد.

کد خبر: 2614