عضو مجلس خبرگان رهبری: اینکه حوزه نمی‌تواند پاسخ مسائل روز نظام و جهان اسلام را بدهد، ادعایی نابجا است.

مصاحبه اختصاصی دبیرخانه شورای عالی حوزه علمیه خراسان.

اینکه حوزه نمی‌تواند پاسخ مسائل روز نظام و جهان اسلام را بدهد، ادعایی نابجا است

 در طول تاریخ اسلام، به‌ویژه در مواضع حساس و سرنوشت‌ساز نظیر انقلاب اسلامی ایران به‌عنوان بزرگ‌ترین رخداد قرن، حوزه علمیه نقشی بی‌بدیل داشته است. همچنان‌که می‌بینیم اساساً شکل‌گیری، جریان‌سازی و به پیروزی رساندن این نهضت مرهون امام خمینی(ره)، به‌عنوان پرورش‌یافته حوزه علمیه است. این مهم نشان می‌دهد که در ادامه راه نیز، به‌ویژه برای رسیدن به افق‌های کلانی همچون ساخت تمدن نوین اسلامی که همه ساحات زندگیِ نه فقط مسلمانان، بلکه بشریت را می‌تواند دستخوش تحولاتی شگرف سازد، نقش این مرکز علمی دینی و همراهی آن با جامعه، چشم‌گیر و سرنوشت‌ساز است.

البته احساس این نیاز از سوی جامعه و ملموس بودن پاسخ‌هایی که حوزه علمیه به آن می‌دهد به الزامات و بایدهایی نیاز دارد که در گفت‌وگو با آیت‌الله حسن عالمی، عضو مجلس خبرگان رهبری، آن‌ها را به بحث و بررسی گذاشته‌ و مشروح آن تقدیم حضور شما می‌گردد:

 در جهان کنونی که بشر عطش معنویت دارد و گاه برای رفع این عطش گرفتار دغل‌بازان و بازارهای دروغین می‌شود، حوزه‌های علمیه از نظر پاسخ به نیازهای معنوی و کمک به حیات واقعی جامعه چه رسالتی برعهده دارند؟

 در پاسخ به این سؤال باید گفت: جهانی که در گذشته تصور می‌کرد بشر برای سعادت باید خدا را کنار بگذارد و مدعی بود خدا برای حیات این دنیا مرده است(!) و نباید برای چیزی جز مظاهر مادی، بهایی قائل شد، امروز و در پی حرکت مردم به سمت توحید و خداشناسی، نگرشی دیگر یافته است؛ به‌عبارت‌دیگر، نگرش سابق رنگ باخته و جریان کمونیستی فروپاشیده و این تفکر به‌سوی زباله‌دان تاریخ در حال حرکت است و دامنه‌اش برچیده می‌شود. همچنین، آثار فروپاشی اندیشه کاپیتالیستیِ حاکم بر غرب هم کاملاً مشهود است. ازاین‌رو و با این تحولِ نگاه و رویکرد در سطح جهان، گرایش به خدا و حق روزبه‌روز بیشتر می‌شود.

لذا با توجه به آینده پیش روی بشر، باید برای هدایت او جریانی راه‌اندازی شود. برای همین هم بود که امام خمینی(ره) وقتی متوجه فروپاشی نظام و تفکر مارکسیسم و کمونیسم شدند گام اول را برای اطلاع‌رسانی آن برداشتند و آن نامه تاریخی را به «گورباچف»، آخرین رئیس‌جمهور اتحاد جماهیر شوروی، ارسال کردند.

غرب هم امروز دچار این زوال است، لذا باید مجموعه‌ای با نگاه به آینده، تفسیر صحیح از زندگی را ارائه کند و برای این مهم هیچ ملجائی مطمئن‌تر، دقیق‌تر و عمیق‌تر از مکتب اهل‌بیت(علیهم‌السلام) و جریان امامت به‌عنوان ادامه رسالت نیست؛ و امروز برای اینکه این جریان امامت و رسالت برای مردم تبیین شود و در حیات آن‌ها میدان‌داری کند، هیچ نهادی بهتر از حوزه‌های علمیه وجود ندارد.

با این توضیح درمی‌یابیم امروزه رسالت حوزه‌های علمیه در مقایسه با همه 14 قرن گذشته اسلام، حساس‌تر و خطیرتر است؛ یعنی بعد از جریان رسالت پیامبر(ص) که در اوج جاهلیت رخ داد و ایشان جهان را نجات داد و بعد از ایشان نیز جانشینان برحقشان از سیدالاوصیاء امیرالمؤمنین(ع) گرفته تا خاتم‌الاوصیاء(عج) علی‌رغم همه جنایات و خباثت‌های بنی‌امیه و دیگر حکومت‌های جائر به این رسالت خوب پرداخته‌اند.

اما در شرایط کنونی که در عصر غیبت امام زمان(عج) به سر می‌بریم، این وظیفه برعهده حوزه‌های علمیه است که باید نسبت به انجام آن احساس مسئولیت شود، چنان‌که در روایت آمده به «روات حدیث» رجوع شود و این روات در حوزه‌های علمیه هستند.

برای ایفای این نقش و میدان‌داری در عرصه تحقق سبک زندگی دینی و رسیدن به حیات طیبه از مسیر آن، حوزه علمیه باید چه مسیری را طی کند؟

 حوزه‌های علمیه در این شرایط باید جنبه پیشتازی را از دست ندهند؛ چنان‌که در اصلِ انقلاب اسلامی، امام راحل پرچم این نهضت را بر دوش کشیدند و دیگران را پای این پرچم دعوت و جمع کرده و ایستادگی و پایمردی نمودند تا این نهضت به پیروزی رسید، اما راه پیش‌ رو قطعاً طولانی‌تر از مسیر طی شده است.

ازاین‌رو، حال که به تصریح بیانیه اخیر مقام معظم رهبری، کشور شتاب بالای علمی گرفته و آثار و برکات این شتاب و رشد برای مردم مشهود است، حوزه علمیه باید در این حرکت نیز مثل امام امت و پشت سر ایشان حرکت کند.

مقام معظم رهبری این پرچم را بر دوش دارند و باید در پی ایشان حرکت کرد؛ به‌عبارت‌دیگر، همان‌طور که در دانش فیزیکی، دستگاه‌های متولی و متصدیِ تولید علم، در حال حرکت با سرعت بالا و چند برابری نسبت به دنیا هستند، حوزه‌های علمیه هم باید در ابعاد متافیزیکی سرعت خود را افزایش داده و با استفاده از همه استعدادها و توانمندی‌ها حرکت کنند تا مبادا از این جریان عقب بمانیم که اگر چنین شود ما به رسالت خطیر خود عمل نکرده‌ایم.

بعضاً نقدهایی مطرح می‌شود مبنی بر آنکه فعالیت‌های علمی پژوهشی حوزه‌های علمیه ناظر به نیازهای جامعه نیست و نمی‌تواند گرهی از مشکلات جامعه باز کند. این نقد را چقدر وارد می‌دانید؟

 بنا بر شواهد موجود، این قضاوت، اشتباه و نابجا است، چراکه در حوزه‌های علمیه در ابعاد مختلف نیازهای جامعه کار می‌شود و جریان‌هایی، مسائل روز را دنبال می‌کنند. البته می‌شد گسترده‌تر عمل کرد اما مطلقاً این‌طور نیست که جریانی در حوزه‌های علمیه به‌صورت سنتی طی شود و نتواند پاسخ مسائل روز کشور، نظام، منطقه و جهان اسلام را بدهد.

انصافاً این قضاوت صحیح نیست، چراکه حوزه‌های علمیه در ابعاد مختلف کار می‌کنند اما درعین‌حال منکر نیستم که باید بیش از این کار و تلاش شود و فرهیختگان حوزه‌های علمیه به اهمیت زمانه خود واقف باشند و از تمام امکانات، نیروی انسانی، نسل جوان طلاب و نیز فرصت‌های رشد علمی کشور به‌ویژه در حوزه اخلاق، معنویت و دین حداکثر استفاده شود تا آن پیشتازی و پرچم‌داری حوزه‌ها حفظ شود وگرنه رهبری فکری مردم را از دست خواهیم داد.

دستیابی به حوزه تراز و انقلابی که بتواند نه فقط آینده کشور بلکه آینده جهان اسلام را تحت تأثیر قرار داده و آن را به مسیر اسلام اصیل و ناب هدایت کند، نیازمند چه الزامات و بایدهایی است؟

 انقلاب اسلامی در دنیای امروز بالنده و مایه افتخار است و هرکسی به این انقلاب اسلامی منسوب باشد، احساس افتخار و سرافزاری می‌کند؛ لذا حوزه‌ علمیه در تراز انقلاب اسلامی باید آن‌گونه باشد که مدام این احساس سرافرازی و آمادگی را برای پاسخ به هر سؤال و نیازی که حکومت و انقلاب دارند، داشته باشد و اینچنین می‌توان از حوزه به حوزه تراز و انقلابی تعبیر کرد.

حوزه علمیه به خوبی می‌تواند چنین باشد اگر بزرگان، علما و فرهیختگان و مدیران ارشد آن مسیری را که باید، در پیش گرفته و مراقبت و مرزداری کنند. چراکه امروز اصلی‌ترین وظیفه حوزه‌های علمیه مرزداری از باورها و عقاید و دیانت‌ مردم است.

با توجه به اهمیت مسئله سبک زندگی و ضرورت دسترسی مردم به فقه موضوعات مختلف و جدید، حوزه علمیه در استخراج و عرضه فقه‌هایی همچون فقه فضای مجازی، فقه محیط زیست و امثال آن چه رسالت و کارکردهایی دارد؟

 کارهایی دراین‌باره انجام شده است؛ برای مثال شخصاً زمانی که در جهاد کشاورزی بودم در حوزه‌های کشاورزی، محیط زیست و... دائره‌المعارفی تدوین نمودم که سه جلد آن منتشر شد. لذا به نظر می‌رسد حوزه به‌صورت پراکنده به این موضوعات روز پرداخته؛ اما درباره آن‌ها جمع‌بندی و فهرستی ارائه نکرده است.

باید توجه داشت چنین ورودی از سوی حوزه‌های علمیه ضروری است چراکه ازجمله سؤالات همیشگی دنیا از دین، معنویت و قرآن این است که درباره محیط زیست و دیگر مسائل مبتلابه زندگی دنیا چه می‌گویند؟

بیش از یک هزار آیه قرآن درباره منابع طبیعی و محیط زیست و امثال آن سخن می‌گوید و نکته مهم آن‌که این آیات یا با توحید شروع، یا به آن ختم می‌شوند.

ازاین‌رو، باید این عالم را شناخت و قرآن را به‌تناسب نیازهای روز به مردم عرضه کرد تا بشر پاسخ مشکلات خود را در آن بیابد و این کار حوزه‌های علمیه و استادان و علمای آن است.

تعریف و نهادینه کردن سبک صحیح زندگی و فرصت‌سازی برای درک حیات طیبه قرآنی برای بشر، چقدر باید در آینده‌نگری‌ها و آینده‌پژوهی‌های حوزه علمیه لحاظ شود؟

 اساساً ورود حوزه علمیه به این عرصه ضرورت دارد چراکه حوزه مسئولیت هدایت بشر، هم برای زندگی این دنیا و هم سعادت اخروی‌ او را بر عهده دارد و با توجه به آنکه دین دارای دستورالعمل برای هر دوی این عرصه‌هاست، حوزه باید روی کشف و عرضه آن‌ها به جامعه متمرکز شود و آن را به فضای فکری عامه مردم منتقل کند؛ به‌ویژه برای مسئولان تا از نشخوارهای فکری، فرهنگی و سیاسی غرب جلوگیری شود.

چنین امری به مطالعه و پژوهش به‌ویژه در حوزه مدیریت نیاز دارد که البته قدم‌هایی درباره آن برداشته شده و نویدبخش آینده‌ای روشن است.

کد خبر:2725