رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب: نباید برای آینده نظام اسلامی وضعیت فعلی ملاک قرارداده شود

مصاحبه اختصاصی دبیرخانه شورای عالی حوزه علمیه خراسان.
رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب: نباید برای آینده نظام اسلامی وضعیت فعلی ملاک قرارداده شود.

حجت­ الاسلام­ والمسلمين سید ابوالحسن نواب در سال 1337 در شهرضا متولد شد. او پس از گذراندن تحصیلات مقدّماتی در سال 1350 وارد حوزه علمیه شد و تا سال‌های پیروزی انقلاب اسلامی در مدرسه حقانی قم به تحصیل علوم اهل‌بیت(علیهم السلام) همت گماشت. پس از آن در موسسه «در راه حق» به فراگیری تفسیر و فلسفه و علوم روز مانند جامعه‌شناسی پرداخت و هم زمان در درس خارج آیات عظام: شیخ مرتضی حائری‌یزدی، شبیری زنجانی، مظاهری و میرزا جواد تبریزی به تحصیل فقه و اصول مشغول بود.

او علاوه بر اینکه ریاست دانشگاه ادیان و مذاهب را به عهده دارد، بیشتر به فعالیت‌های فرهنگی مشغول است و اکثر کشورهای جهان را دیده و با سران کشورهای اسلامی رابطه نزدیک دارد.شاخص‌ها و مؤلفه‌های تأثیرگذاری حوزه علمیه در ارتقای دین‌داری جامعۀ آینده موضوع گفت‌وگو با حجت‌الاسلام‌والمسلمین سید ابوالحسن نواب است که در ادامه آمده است.

آینده دین‌داری جامعه را چگونه می‌دانید و نقش حوزه در اثرگذاری در این آینده چیست؟

 
آینده دین‌داری جامعه متوقف بر عواملی است؛ درصورتی‌که این عوامل به‌درستی تبیین و ارتقا بیاید، مسلماً می‌توان به تحقق هر چه بهتر دین‌داری در جامعه خوش‌بین بود. توجه و اهتمام حوزه‌های علمیه به اهمیت علم‌آموزی و به‌کارگیری دانش در ارتقای دین‌داری جامعه بسیار حائز اهمیت است. جامعه‌ای که با دانش مرتبط نباشد و توجهی به فراگیری علوم روز نداشته باشد، موفق نخواهد بود. بی‌شک جامعه‌ای موفق است که در مقوله‌های علمی ورود کند و با علم روز دنیا آشنا و به آن مسلط شود. این مسئله به‌قدری مهم است که همواره در روایات دینی بر فراگیری علم تأکید شده که جامعه‌ای می‌تواند موفق باشد و پیشرفت کند که عملکرد دانشی از خود بروز دهد، جامعه‌ای که توجه چندانی به علم‌آموزی و به‌روز بودن علمی نداشته باشد سقوط می‌کند؛ آن‌گونه که پیامبر خاتم(صلی الله علیه و اله و سلم) بر این نکته تأکید داشته‌اند که جامعه بدون علم ساقط خواهد شد. بنابراین اگر جامعه همراه با برنامه‌های علمی پیش برود و جایگاه عالم در آن جامعه حفظ شود و عالمان اختیار جامعه را در دست داشته باشند، آینده جامعه دین‌پذیر و دین‌باور و دین‌محور خواهد بود.

مصادیق دیگری که می‌توانند در ساخت آینده دین‌داری جامعه اسلامی حائز اهمیت باشند چیست؟

یکی از محورهای موردتوجه در دین‌داری دنیای آینده، توجه به پاک دستی و پاکی در زندگی فردی، اجتماعی و سیاسی مردم و مسئولین است. بی‌شک یکی از مصادیق پاکی رعایت حقوق دیگران در جامعه است، متأسفانه درون نظام اسلامی شاهد حضور مردم و مسئولینی هستیم که به دنبال منفعت‌طلبی خود هستند و هیچ‌گاه منافع جمعی را بر منافع شخصی خود برتری نمی‌دهند.
این افراد با توسعه‌ی زیاده‌خواهی به منافع جمعیِ جامعه اسلامی ضربه می‌زنند، دریکی از کشورها نقل شد که رادیو خبری از عدم رسیدن به‌موقع کشتی حامل شکر خبر داد و از مردم خواست تا یک هفته آینده در مصرف شکر صرفه‌جویی کنند، دوستی که شاهد نزدیک این ماجرا بود گفت همسایه‌ام را دیدم که گونی شکری در دست گرفته برای مغازه‌ی محلشان برد از او علت این مسئله را پرسیدم در جواب گفت: مصرف یک هفته شکر خانواده را جدا کردم و مابقی را برای استفاده دیگران به مغازه محل تحول می‌دهم. بی‌شک آینده چنین جامعه‌ای با چنین مردمی موفق خواهد بود، مردمی که به دنبال منافع شخصی نیستند با آینده جامعه‌ای که منفعت‌طلبی حرف اول آن را می‌زند، بسیار متفاوت است. پاکی در زندگی فردی، اجتماعی و حتی زندگی سیاسی بسیار حائز اهمیت است. اینکه اضافه بر حقیقت سخن نگوییم و حرکت نکنیم، از مواردی است که در آموزه‌های دینی و رفتار بزرگان بسیار توصیه‌شده است.
پاکی سیاسی در رفتار بسیاری از بزرگان دینی اعم از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله و سلم) و حکومت کوتاه امیرالمؤمنین و مصادیق عینی آن مانند امام خمینی (رحمت الله علیه) و شهید بهشتی بسیار دیده می‌شود. پاکی در زندگی سیاسی برای عدم حذف نادرست رقیب از میدان رقابت انتخاباتی می‌تواند منجر به روی کار آمدن رؤسایی شود که دین‌داری و موفقیت آینده نظامم اسلامی را تضمین می‌کنند. قطعاً یکی از عوامل آینده سازی که دین‌داری را در جامعه تضمین می‌کند، تربیت جامعه پاک و سالم است. در روایات بسیاری بر این نکته به‌صراحت تأکید شده که آینده با نسل نو ساخته می‌شود، ازاین‌رو انتظار می‌رود افرادی که درصدد به دست‌گیری آینده نظام اسلامی هستند، توجه عمیقی به تربیت نسل نو داشته باشند؛ در این راستا از همه گروه‌های مسئول نظام اسلامی انتظار می‌رود تلاش کنند تا آینده‌سازان متعهد و متخصصی برای فردای نظام اسامی تربیت کنند.

در تربیت آینده‌سازان دینی توجه به چه شاخص‌هایی می‌تواند نیروهای کارآمدی را برای مدیریت نظام اسلامی آماده کند، حوزه برای تبیین مؤلفه‌های یادشده باید چه محورهایی را در تربیت اسلامی موردتوجه قرار دهد؟

یکی از عوامل حفظ و ارتقای دینی جامعه که حوزه باید برای آینده جامعه اسلامی تمرکز بسیاری بر آن داشته باشد، توجه به دوری و پرهیز از ظاهرسازی است. این موضوع به‌قدری مذموم است که در مضامین دینی بر این مهم تأکید شده که کارها باید بر اساس حقیقت انجام شود و باطن‌ها باید از ظاهرسازی دور باشد. ظاهرسازی و پوچ بافی همان دروغ‌گویی است که به‌هیچ‌وجه کارساز و کارآمد نیست. متأسفانه بسیاری از افراد در تکلم اجتماعی از واژه‌هایی استفاده می‌کنند که به هیچ واقعیت ندارد، متأسفانه رفتارهایی که در جامعه دیده می‌شود می‌تواند بیانگر مصادیقی از سخن معصومین (علیهم‌السلام) باشد که بر این نکته تأکید داشته‌اند که می‌رسد روزی که فقط از قرآن نوشته و اسمی باقی می‌ماند یا در رابطه با مساجد که فرموده‌اند: مساجدی آباد دارند اما هدایت‌گری در آن دیده نمی‌شود؛ در این مساجد که آباد است و همه نیازهای مادی آن برای رفاه مردم دیده‌شده اما در کنار توجه به نیازهای فیزیکی خالی از هدایت‌گری جامعه است آیا می‌توان به آینده بهتر و بهره‌مندی مؤمنین از دین اسلام امیدوار بود؟

بی‌شک افرادی که خواهان ساخت آینده اسلامی در حوزه‌های علمیه هستند باید بر این مبنا حرکت کنند که جامعه را از ظاهرسازی پرهیز داده و توجه افراد را به ظاهرهای زیبایی که باطن های زیبا هم دارد معطوف کنند، به قول مقام معظم رهبری، امروز برخی دستکش مخملی با انگشت‌های چدنی دارند؛ افرادی که در ظاهر همسو با نظام اسلامی اما در باطن مخالف اسلام و آموزه‌های آن هستند.

آنچه می‌تواند منجر به شناسایی چهره‌های واقعی از چهره‌های ظاهری شود، تبیین درست پاکی توسط حوزه‌های علمیه و تربیت طلابی است که بتوانند جوانانی دانشمند، فاضل، پاک‌دست و پاک‌دامن در اندیشه و در برخورد به جامعه تحویل دهند. بی‌شک تربیت چنین نیروهایی توسط حوزه علمیه و تحویل آن به جامعه به معنای افزایش فلاح و رستگاری و متضمن موفقیت آینده جامعه است.

آیا حوزه می‌تواند تا این حد در آینده جامعه نقش‌آفرینی کند؟ این موضوع را می‌توان در کارکردهای حوزه در چهار دهه اخیر موردبررسی قرارداد و تحلیل نمود؟

یکی از محورهایی که درباره حوزه همواره مورد پرسش است این است که آیا حوزه در این راستا توانسته مأموریت خود را به‌درستی ایفا کند؟ بنده معتقدم حوزه بخشی از جامعه است و افرادی که در حوزه‌ها مسئولیت تربیتی، آموزشی و پژوهشی دارند، در طول چهار دهه گذشته تلاش کرده‌اند تا آموزه‌های دینی را به نحو مطلوب به جامعه منتقل کنند، این برنامه‌ها در محورهای مختلف در مدارس، دانشگاه‌ها، نماز جمعه و جماعت برنامه‌ریزی و به کار گرفته شده، بنابراین این‌گونه نیست که ریزش‌ها را در جامعه دینی ناشی از کم‌کاری حوزه‌ها بدانیم، بلکه هر جامعه‌ای به فرموده مقام معظم رهبری ریزش و رویشی دارد، آن‌چنان‌که در زمان معصومین(علیهم السلام) نیز کسانی که سال‌ها در محضر و در خدمت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله و سلم) بودند متأسفانه شامل ریزش‌ها شده و در زندگی از آموزه‌های نبوی فاصله گرفتند؛ بنابراین این‌گونه نیست که حوزه در برنامه‌ها و فعالیت‌های خود کوتاهی کرده باشد، نمی‌توان گفت کار حوزه بدون کاستی بوده اما رویش‌های صورت گرفته مانند شهید حججی و نسل‌های سوم و چهارم انقلاب اسلامی، بیانگر تأثیرگذاری روحانیون و مجالس وعظ بوده که منجر به درخشش چنین جوانانی شده است. بی‌شک نباید برای فردای آینده نظام اسلامی وضعیت فعلی ملاک قرارداده شود، بلکه جامعۀ اسلامی، با تلاش فرهیختگان، پاکان و عاملان به موازین دینی می‌تواند با همراهی حوزه‌های علمیه آینده رو به رشد و روشنی را پیش رو داشته باشد.

آسیب‌شناسی برنامه‌های موردنیاز جامعه اسلامی را تا چه حد برای حوزه‌های علمیه ضروری می‌دانید؟

مسلماً اگر حوزه‌های علمیه در برهه‌های مختلف زمانی برای مسائل پیش رو و آسیب‌شناسی دقیق و محتواسازی نداشته باشند و اقدام قابل‌توجهی برای رفع کاستی‌ها انجام ندهد، در آینده پیش رو آسیب‌های جدی نظام اسلامی و آینده دین‌داری مردم را تهدید می‌کند. متأسفانه باید به این نکته اعتراف کرد که ارتباط حوزه با نسل نو کم است، بنده معتقدم اگر حوزه از ابتدا به‌جای ورود به دانشگاه با دانش آموزان ارتباط می‌گرفت عواید آن امروز بهتر مشخص بود، کاری که دشمن درصدد است با اجرای طرح‌هایی شبیه 2030 بر کودکان و نوجوانان کشور تحمیل کند تا این‌گونه و به‌صورت نرم اهداف خود را در کشور پیاده کند. انتظار می‌رود حوزه علمیه در این زمینه برای فردای نظام اسلامی برنامه‌ریزی دقیق‌تری داشته باشد، هرچند که در حال حاضر بعضی از شبکه‌های رسانه ملی با حضور طلاب برنامه‌سازی می‌کنند اما این موضوع باید در بخش گسترده‌تری به مدارس تعمیم داده شود. برگزاری دوره‌های علمی برای طلاب در راستای برقراری ارتباط مطلوب با کودکان و نوجوانان در تربیت دینی آینده جامعه اسلامی بسیار نقش‌آفرین و حائز اهمیت است.