حجت‌الاسلام‌والمسلمین رهدار: انتظار می‌رود حوزه نظام ارزش و سنجش خود را تغییر دهد

به گزارش خبرنگار دبیرخانه شورای عالی، حجت الاسلام والمسلمین احمد رهدار در میزگرد تخصصی "حوزه از آنچه هست تا آنچه باید" که به همت پژوهشکده شهید صدر و مؤسسه فتوح اندیشه برگزار شد، اظهار داشت: از نظر من چه بسا پاردایم غالب دین پژوهی در حوزه صوفیانه است. دنیایی که بعضی در حوزه ترسیم می‌کند دنیای دین نیست. این نوع نگاه به دنیا، باعث شده ما را از مأموریت‌های اسلامی باز بدارد و به همین دلیل، ما فاقد کنش مهمی در مقیاس جهانی هستیم.

او ضمن بازشماری تحولات بایسته در سه عرصه حوزه، مرجعیت و روحانیت، تصریح کرد: ابتنای نظام ارزشی حوزه بر فقه اصغر، موجب شده چهره دین در ذهنیت مسلمانان و غیرمسلمانان، آن چهره کارآمد جلوه نکند.

رئیس موسسه فتوح اندیشه با بیان اینکه این دیدگاه وجود دارد که ساختار مرجعیت در وضعیت کنونی نسبت حداقلی با مأموریت‌های بزرگ اسلامی دارد و چه بسا مأموریت اسلام با ظرفیت کنونی بیت مرجعیت امکان تحقق ندارد

او تأکید کرد: در این زمینه دو نگاه می‌تواند حاکم شود، نخست اینکه دنیا را به میزان کفاف زندگی فردی در نظر بگیریم. دیگر اینکه ما باید دنیا را به میزان مأموریت‌های اسلامی تعریف کنیم. اگر لازم است در مقیاس جهانی کنش داشته باشم، حوزه باید ابزار لازم را فراهم کند. اگر قرار است به صورت مستمر در تمام پهنه جغرافیای زمین مثلا چند یهودی بتوانند تمام زمام اداره عالم را از دست پیروان دین کامل بگیرند، این به معنای ناتوانی مسلمین است؛ یعنی دلالت کلامی‌اش این است

رهدار با ذکر اینکه نکته دوم در بحث تحول بایسته حوزه مربوط به دانش است، گفت: حوزه باید از فقه اصغر به فقه اکبر و از فقه به دین گذار کند، چراکه دین مساوی با فقه نیست

او با بیان اینکه حوزه نظام ارزش خود را بیشتر به فقه منحصر کرده است، افزود: چه بسا نتیجه ابتنای بر فقه اصغر موجب شده چهره دین در ذهنیت مسلمانان و غیرمسلمانان یک چهره ناکارآمد جلوه کند

این استاد حوزه و دانشگاه بیان داشت: بعضی از ما از دین یک موجود ناکارآمد، تشریفاتی و مقدس به معنای اینکه به درد هیچ چیزی نمی‌خورد ارائه کردیم. اگر الآن شما به سازمان فرهنگ و ارتباطات بروید و برای تبلیغ در اروپا امتحان بدهید، از شما کفایه، مکاسب و رسائل می‌پرسند؛ یعنی این درک نیست که ما در اروپا با آدم‌هایی روبرو هستیم که بایسته است با منطق اسلام مکی روبرو شوند، نه اسلام مدنی. اسلام مکی یعنی اسلام اعتقادات، کلیات و اصل دین. درک‌ها آن قدر حداقلی و ضعیف است که فایده‌ای ندارد.

او تصریح کرد: دو چیز اشتباه است؛ یکی اینکه تمام دین را در فقه خلاصه کنیم و اشتباه دیگر این است که فقه را به حوزه فقه فردی منحصر کنیم. از نظر بعضی اگر یک فقیهی در همان دایره فقه، کلان‌تر از ابواب فقهی متعلق به چند قرن قبل حرف بزند فقیه تلقی نمی‌شود.

او گفت: مسئله بعدی در بحث تغییرات کلان حوزه در بحث کنشی است و آن ضرورت گذر از قم به جامعه شیعه و از جامعه شیعه به دارالاسلام و از دارالاسلام به جهان است. الزامات کنش در جامعه غیر از الزامات کنش در قم است. الزامات کنش در جهان غیر از الزامات کنش در دارالاسلام است. بعضا فقط یک دست فرمان تولید کردیم و آن دست فرمانی است که به ما قدرت حرکت در کوچه‌ و پس‌کوچه‌های قم را می‌دهد، آن هم کوچه‌هایی که به مراکز حوزوی منتهی می‌شود. نتیجه اینکه ما کمترروحانی داریم که توان ارتباط با جامعه را داشته باشد.

رئیس موسسه فتوح اندیشه در ادامه به نهاد مرجعیت اشاره کرد و گفت: شهید صدر در زمینه ضرورت تبدیل بیت به سازمان مرجعیت سخنان دقیقی دارد.

او بیان کرد: این دیدگاه وجود دارد که در وضعیت کنونی ساختار مرجعیت نسبت حداقلی با مأموریت‌های اسلامی دارد و چه بسا مأموریت اسلام با ظرفیت کنونی بیت مرجعیت امکان تحقق ندارد.

رهدار ادامه داد: پیشنهاد دیگر در این زمینه انحصار زعامت اجتماعی به ولی و رهبری جامعه است. این بدان معناست که برخلاف قبل از انقلاب که هر فقیهی بر اساس نفوذی که داشت زعامت اجتماعی می‌کرد، در این دوره که یک فقیه جامع‌الشرایط در رأس جامعه اسلامی داریم.

عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم (ع) در بخش سوم سخنان خود به مسئله روحانیت پرداخت و گفت: واقعیت این است که بعضی از روحانیت ما مزیت تقوا را از دست داده و جامعه به این دسته روحانیت به عنوان نماد تقوا نگاه نمی‌کند. الآن بعضی از ما این مزیت را نداریم و به همین علت بعضا حتی الگوهای اخلاقی جامعه هم از روحانیت به غیر روحانیت تغییر پیدا می‌کند. از این امر ناراحت نیستیم که غیر روحانیون الگوی اخلاقی شوند، ولی از این ناراحتیم که چرا روحانیت از این امر باز بماند که بر قله تقوا حضور داشته باشد.

او بیان کرد: بر این اساس حوزه به نظر می رسد باید نظام ارزش و سنجش خود را تغییر دهد و منطق توزیع مأموریت‌هایی که دارد را بر مدار تقوا ببیند و برنامه‌ها را تقوایی تنظیم کند؛ چراکه ما داریم مزیت نسبتی تاریخ‌مان را از دست می‌دهیم.

رهدار تصریح کرد: پیشنهاد من در این زمینه اولویت تربیت بر آموزش است. ما دیگر تحت تربیت نیستیم، نه خودمان تربیت دیدیم و نه کار ویژه تربیت کردن داریم. ما فقط آموزش دیدیم و کار ویژه آموزش دادن داریم. این تقدم تربیت بر آموزش از اموری است که حوزه باید دنبالش برود.