نظارت ضامن حرکت سازمان در مسیر اهداف تعیین‌شده و تضمین‌کننده بقا و تکامل آن است

ضمن تبریک بابت انتصاب به مدیریت نظارت و بازرسی دبیرخانه شورای عالی لطفا درباره اهمیت و جایگاه نظارت و بازرسی  در ساختار اجرایی حوزه‌های علمیه توضیح دهید.

نظارت ازجمله مهم‌ترین و پیچیده‌ترین مسائل سازمان‌ها است که متناسب با بعد مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها تشدید می‌شود. برای راهبری یک سازمان چهار مرحله برنامه‌ریزی، سازمان‌دهی، رهبری و نظارت تعیین‌شده است؛ اما این بدان معنا نیست که برای نظارت باید منتظر پایان سه مرحله قبلی باشیم، بلکه نظارت یک فرایند جاری و ساری در تمام مراحل است و اگر به‌صورت دقیق انجام نشود، تضمینی برای صحت و سلامت برنامه‌ریزی، سازمان‌دهی و رهبری سازمان نیست.

همه گام‏ها با برای تحقق هدف خاص پیموده می‌شود و انتظار می‌رود، متناسب با هزینه‎ها، نتایج خواسته‌شده برای سازمان، دست‎یافتنی باشد، این مهم با نظارت کشف می‌شود که آيا سازمان يا نهاد مربوطه به اهداف خود نائل‌آمده است يا خير؟ و اگر اهـداف محقـق شـده اسـت ميزان آن چقدر است؟

گاهی به دلیل وجود اعتماد یا حساسیت‎ها، نظارت نادیده گرفته می‎شود، درحالی‌که نظارت به معنی نفی اعتماد یا سلامت سازمان نیست، بلکه ضامن حرکت سازمان در مسیر اهداف تعیین‌شده و تضمین‌کننده بقا و تکامل آن است، بنابراین هیچ سازمانی بدون داشتن نظامی مناسب و قدرتمند در بعد نظارت و کنترل نمی‌تواند بقا، دوام و پیشرفت خود را تضمین نماید. طراحی ساختارهای نظارتی نه باهدف مچ‎گیری و مواجهه با اشخاص، بلکه برای شناخت خلأها، ابهامات و خطاهای احتمالی است تا با رفع آن‌ها، تضمین لازم برای حرکت صحیح سازمان و دستیابی به اهداف وجود داشته باشد.

به عنوان سوال بعد بفرمایید بحث نظارت چه اثربخشی‌ای بر بهبود کیفیت کار حوزه علمیه دارد؟

همان‌گونه که گفته شد، نظارت فرایندی است بـراي كـسب اطمينـان از این‌که اقدامات و فعالیت‌های جاري سازمان، در جهت اهداف پیش‌بینی‌شده و مطـابق بـا اقدامات برنامه‌ریزی‌شده است یا خیر؟. بنابراین در این فرایند مدام بايدها با هـست‎هـا، مطلوب‎ها با موجودها، و پیش‌بینی‌ها با عملكرد مقايسه مـي‌شود و با ارائه تصویر روشنی از اختلاف يا تشابه بين اين دو گـروه از عوامـل، زمینه را برای اصلاح و بهبود روش یا رفع خطا فراهم می‌کند. یعنی نظارت شرط اثربخشی و بهبود کیفیت در سازمان است و بدون آن، کاربست درست منابع و امکانات برای دستیابی به هدف ممکن نیست.

اجرای صحیح قانون، رفع کاستی‎ها و ضعف موجود در برنامه‌ها، شناسایی عوامل بروز خطا و انحراف، پیش‎گیری از رشد، توسعه و تکرار عوامل بروز تخلف و ... ازجمله دست آوردهای نظارت هستند که منجر به افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه‌های جبران خسارت ناشی از نقص، کسب اعتبار و وجهه عمومی و ایجاد و تضمین سلامت و امنیت می‌شوند.

برنامه عملیاتی و مطالعاتی شما برای انجام مأموریت‌های نظارتی چیست؟

رویکرد تعریف‌شده در نظارت دبیرخانه شورای عالی، متناسب با سازمان‎های پیشرُو تعریف‌شده است. تمرکز اصلی روی سیاست‎ها است و به‌جای ارزیابی میزان موفقیت افراد، میزان تحقق سیاست‎ها، اهداف و فرایندهای مرتبط با آن سنجش می‎شوند تا در صورت کشف خطا یا نقص نسبت به رفع و اصلاح آن اقدام شود.

و این مهم جز با حرکتی عالمانه و مبتنی بر داده‎های علمی میسر نمی‌شود. تقویت زیرساخت‎های نظارت دبیرخانه شورای عالی در بخش نظارت راهبردی، نظارت عملیاتی و نظارت عمومی از برنامه‌های مدیریت نظارت دبیرخانه شورای عالی است.

با توجه به رویکرد تعریف‌شده در نظارت، مشارکت همه بخش‎ها و اجزای حوزه علمیه خراسان در فرایند نظارت ضروری است. چه این‌که هدف کشف کاستی‎ها است و بهترین افرادی که می‌توانند در این مهم نقش‎آفرین باشند کارکنان و مجریان سیاست‎ها و برنامه‌ها هستند. بنابراین ما در نظارت به دنبال ایجاد یک حکمرانی هستیم که همه بخش‌ها متناسب با موضوع نقش ایفا کنند و با ایجاد شفافیت در فرایند نظارت، اطمینان و اعتماد بر همه فرایندها حکم‌فرما باشد.

برای نظارت سه مرحله تعریف‌شده است، قبل اجرا، حین اجرا و پس از اجرا، که غفلت از هیچ‌کدام جایز نیست؛ اما ارزیابی قبل از اجرا که در نهادهای سیاست‌گذار از آن به پیش ارزیابی سیاست هم یاد می‌شود، مهم‌ترین بخش خواهد بود، تا بتوانیم با کشف به‌موقع کاستی‌ها از بروز خسارت‌های احتمالی، پیش‎گیری کنیم.

به عنوان سوال پایانی بفرمایید بدنه حوزه علمیه، اساتید و نخبگان در موضوع نظارت و بازرسی چه نقشی دارند؟

همان‌طور که گفتیم به دنبال تحقق حکمرانی در نظارت هستیم، حکمرانی به معنای مشارکت فعال همه بخش‌ها در تحقق نظارت صحیح است، بدون شک حوزویان به‌عنوان ذی‌نفعان قوانین و سیاست‌ها، نقش مهمی در ارزیابی و سنجش سیاست‌ها دارند. محل اعمال و اجرای سیاست‌ها حوزه علمیه است و چگونه می‌توان در نظارت از میدان اصلی غفلت کرد.

به‌نوعی مخاطب و هدف اصلی همه سیاست‌ها و برنامه طلاب و حوزویان هستند، اگر این‌گونه است، بازخورد گیری از آن‌ها و سنجش تأثیرپذیری و تقابل، منجر به اصلاح و بهبود برنامه‌ها می‌شود.

برای مشارکت حوزویان به‌صورت عموم و اساتید و نخبگان به‌صورت خاص برنامه‌های لازم تدارک شده است، تقویت زیرساخت‌های نرم‌افزاری، ایجاد سازوکارهای قانونی و حمایت از طلاب دلسوز و دغدغه‎مند در اصلاح و بازنگری برنامه‌های حوزه علمیه ازجمله برنامه‌های نظارت دبیرخانه شورای عالی است که امیدواریم بتوانیم با همکاری اساتید و نخبگان آن‌ها را محقق کنیم.