بسیاری از معضلات اجتماعی با نقش‌آفرینی طلاب مرتفع می‌شود

اسلام به عنوان اجتماعی‌ترین دین‏، برنامه‌ای جامع در حوزه‌های مختلف فردی و اجتماعی ارائه کرده است. بدیهی است آموزه‏‌های دینی هر اندازه ناب، الهام‌بخش و اثرگذار باشند، تا زمانی که به درستی فهم نشوند و به شایستگی در عمل نیایند، نمی‌‏توانند نقشی بیافرینند و اثری بر جای نهند.
امروز طلاب جوان به دنبال این هستند که با ابتکار عمل و پشتکار فراوان بر گسترش فعالیت‌های خودجوش مردمی و اقدامات آتش به اختیار و انجام فعالیت‌ها به صورت تشکیلاتی و البته حمایت‌های مسئولین مربوطه، علاوه بر انجام تبلیغ سنتی خود در مساجد و حسینه‌ها «طَبیب دَوّار بِطِبّه» باشند و با پیوند تبلیغ دین و انجام خدمات اجتماعی، ارتباط عمیقی با نسل جوان و عموم مردم برقرار کنند. آنچه در این میان اهمیت پیدا می‌کند این است که این روحیه و پشتکار تبدیل به گفتمان رایج در حوزه‌های علمیه شود. بی‌تردید برخی از طلاب که تعداد آن‌ها کم هم نیست از کارایی خود در جامعه و حل مشکلات مردم بی‌خبرند و یا حتی با آسیب‌ها و معضلات فعلی جامعه بیگانه‌اند.
با توجه به نیازهای چشمگیر جامعه و ظرفیت‌های فراوان تبلیغی در کشور، طلاب علاوه بر مسجد که سنگر اصلی آن‌هاست، به صورت تخصصی در عرصه‌های مختلف از قبیل دانشگاه‌ها و بیمارستان‌ها، زندان‌ها و پادگان‌های نظامی و مراکز درمانی اعتیاد و حتی فضاهای که در گذشته در اختیار جریان‌های مذهبی نبود و گاهی محلی برای بروز آسیب‌های اجتماعی به شمار می‌رفت، از قبیل پارک‌ها و بوستان‌ها وحتی سواحل دریا و بسیاری عرصه‌های دیگر باید حضور جدی داشته باشند.
خوشبختانه چند سالی است اتفاق جدیدی در میان طلاب جوان با تاسیس گروه‌های مختلف تبلیغی شکل گرفته که به صورت جدی می‌تواند در تحقق گام دوم انقلاب نقش پررنگ و مؤثری داشته باشد. یقینا بسیاری از مشکلات فرهنگی و اجتماعی کشور را می‌توان با حمایت و هدایت این حرکت‌های خودجوش حوزوی حل کرد که نمونه‌ای از آن را در زلزله کرمانشاه و سیل اخیر در کشور مشاهده کردیم. به گونه‌ای که علاوه بر امر کمک رسانی و خیرخواهی، یک رابطه‌ عاطفی عمیق بین مردم و طلاب برقرار شده بود. همچنین گروه‌های تبلیغی تخصصی در حوزه شکل گرفته‌اند که به صورت تخصصی و خودجوش در حوزه‌های آسیب‌های اجتماعی در حال فعالیت تبلیغی می‌باشند. فعالیت‌هایی که عرصه‌های مختلف زندگی مردم از ازدواج و خانواده گرفته تا اعتیاد و سایر ناهنجاری‌های اجتماعی و حتی برخی حوادث طبیعی و غیرمترقبه مثل سیل و زلزله که خرواری از مشکلات مالی، جسمی و روحی گریبان‌گیر مردم می‌شود.

اما در این بین مشکلاتی وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد:

1. یکی از مشکلات این است که هنوز مسئولین نهادهای مختلف ظرفیت تخصصی طلاب جوان را آن‌گونه که شایسته است یا مطلع نیستند و یا به آن توجه نمی‌کنند و البته می‌توان یکی از دلایل آن را عدم خودباوری در برخی از مسئولین حوزوی نیز دانست.
2. بسترهای مهم تبلیغی به راحتی در اختیار طلاب قرار نمی‌گیرد و یک مبلّغ علاوه بر مشکلات عدیده که در بحث اسکان و مقدمات اولیه خود در ایام تبلیغی و غیر تبلیغی دارا است، مشکل عدم هماهنگی صحیح بسترها را نیز دارا می‌باشد.
3. واقیت‌های زندگی طلاب در رسانه‌ها به درستی منعکس نمی‌شود و هنوز بسیاری مخصوصاً در اقشار خاص و تأثیرگذار جامعه تصور صحیحی از زندگی طلبگی ندارند و از آن طرف رسانه‌های معاند برای سیاه‌نمایی چهره طلاب و حوزه‌های علمیه مشغول هستند.
4. مشکل دیگر عدم هماهنگی لازم بین دستگاه‌های فرهنگی است به گونه‌ای که حتی گاهی از ظرفیت‌های یکدیگر هم خبر ندارند و اساساً مدیریت واحد وجود نداشته و به‌طور خلاصه آرایش جنگی در آن‌ها مشاهده نمی‌شود.
5. یکی دیگر از مشکلات این است که روش آموزشی حوزه مفهوم‌محور بوده و توجه کافی به ماموریت حوزه ندارد، لذا طلبه‌ای که بخواهد با این روش تربیت شود، نمی‌تواند سربازی برای انجام ماموریت‌های حوزه باشد.
6. مسأله مهم دیگر این است که فعالیت‌های تبلیغی طلاب به صورت علمی و دقیق ارزیابی نمی‌شود و اساساً برنامه بلند مدتی برای آینده تبلیغی یا وجود ندارد و یا حداقل اگر وجود دارد طلاب جوان نقش خود را در آن نمی‌دانند.
7. پرواضح است که تعداد طلاب حوزه نسبت به حجم نیاز جامعه بسیار اندک است، اما آنچه باعث تعجب است این است که هنوز با وجود کمی تعداد طلاب، مسأله تبلیغ دین که مأموریت اصلی حوزه است، مهجور بوده و توجه کافی به آن نمی‌شود و بسیاری از جذابیت‌ها و امتیازها و تشویق‌ها در حوزه مربوط به مسائلی غیر از تبلیغ است و این مسأله باعث شده است بسیاری از طلاب مستعد از تبلیغ فاصله بگیرند.
8. مسأله دیگر این است که در برخی مسائل اجتماعی، حوزه علمیه یا ورود جدی ندارد و یا دیر وارد می‌شود. به عنوان مثال در موضوع آسیب‌های اجتماعی، هنوز در مسائلی مانند مفاسد اخلاقی، اعتیاد و حاشیه‌نشینی کار جدی صورت نگرفته است و گاهی برخی مسئولین دلسوز و گروه‌های خودجوش طلبگی فعالیت‌هایی را انجام داده‌اند و این درحالی است که انجمن‌ها و NGO های فراوانی که مرکزیت برخی از آن‌ها درکشورهای غربی است به‌صورت جدی سال‌هاست در درمان برخی معضلات اجتماعی در کشور فعال هستند که البته طبق آمارهای رسمی خیلی مؤثر هم نبوده‌اند، به همین دلیل پیشگیری و درمان آسیب‌های اجتماعی با رویکرد دینی از جمله مسائلی است که باید مورد توجه برنامه‌ریزان، تصمیم‌گیران و البته گروه‌های مختلف طلبگی باشد.

حسین مرادی