افزایش ابواب فقه به ۱۵۰ باب از ضروریات دوره معاصر است

آیت‌الله علی‌اکبر رشاد، رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در آیین اختتامیه همایش ملی «بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی و توسعه علوم انسانی» با اشاره به چرایی انتخاب این عنوان برای همایش گفت: ما اگر واژگان کلیدی در بیانیه گام دوم را دنبال کنیم، دلیل این مسئله روشن خواهد شد؛ این بیانیه تاریخ‌ساز حکایت از بالندگی انقلاب و عمق فکری و وسعت اندیشگی رهبر انقلاب دارد و نشان می‌دهد رهبری صالح  و ژرف‌اندیش و جامع الاطراف و اندیشمند در رأس هرم هدایت این انقلاب است.

وی افزود: اسناد بالادستی زیادی در کشور داریم، اما بیانیه انقلاب، جامع‌ترین، عمیق‌ترین و مترقی‌ترین سند بالادستی است و بقیه اسناد باید از آن الهام بگیرند؛ سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت که از همه بالادست‌تر و در حال تکمیل نهایی است، هم به شدت متأثر از این بیانیه است؛ این بیانیه جایگاه تاریخی خاص و منزلت ویژه دارد و هیچ سند بالادستی با آن قابل قیاس نیست، جز مجموعه مکتب و تعالیم امام که برای پیدایی انقلاب به عنوان بیانیه گام اول انقلاب بیان شده است.

رشاد با بیان اینکه کلمات کلیدی در این بیانیه واژه تمدن، جامعه، پیشرفت و .. است، تصریح کرد: برخی می‌پرسند که چرا آقا در این بیانیه در مورد تأسیس علوم انسانی اسلامی صریحاً چیزی نفرمودند، بنده همیشه پاسخ می‌دهم سراسر بیانیه، علوم انسانی است و حکایت از دریا و اقیانوسی دارد که ماهیان در میانه آن سراغ آب بگیرند. بیانیه در حقیقت معطوف به علوم انسانی با نگاه جدید است، همان طور که انقلاب با نگاه جدید به دنیا نگریست.

رئیس شورای سیاستگذاری حوزه علمیه تهران تصریح کرد: نقش و کارکرد علوم انسانی تمشیت شئون و امور انسان در میدان حیات و راهنمای عمل در عرصه زیست و حیات و تولید سبک زندگی است. دست کم فقه هم همین ادعا را دارد و مدعی تمشیت شئون و تدبیر امور فردی و اجتماعی و دنیوی و اخروی و سیاسی و غیرسیاسی بشر است و همه ساحات انسان را قرار است تدبیر کند.

<h2>فقه و علوم انسانی بدون یکدیگر ناقص هستند

وی اضافه کرد: علوم انسانی می‌تواند موضوع‌ساز برای فقه باشد و فقه هم حکم‌ساز برای علوم انسانی است؛ علوم انسانی بدون فقه برای امت اسلامی کفایت نمی‌کند و چه بسا جوهره الحادی دارد و بالعکس هم فقه بدون علوم انسانی گره از کار فروبسته حیات بشر و زیست مؤمنانه نخواهد گشود. هم علوم انسانی ناقص است و ظرفیت لازم را برای پاسخ به نیازهای بشر ندارد و فقه هم با وجود غنا و قیم و قویم بودن بدون علوم انسانی و زمان و مکان امکان پاسخگویی به نیازها را ندارد. ما نیازمند فقه جدیدی مبتنی بر فقه عمیق و زنده و پویا و پایدار و برآمده از آبشخور تعالیم اهل بیت هستیم که از فقه سنتی جدا نیست.

رشاد با بیان اینکه در قلمرو علوم انسانی به شدت محتاج تأسیسات جدید و توسعه آن با تقید به قواعد فنی و اصولی هستیم، اظهار کرد: هرگز نباید دچار انقطاع تاریخی و بریده شدن از تبار معرفتی و تاریخی شویم. فقه باید مطابق با نیازهای ثابت و متغیر و خاصه نیازمندی‌های عصری بشر معاصر توسعه پیدا کند و به موازات علوم انسانی بسط یابد و علوم انسانی باید خود را با فقه تطبیق دهد.

وی تأکید کرد: فقه هم مانند علوم انسانی دارای فقر ساحاتی و ساختاری است؛ این فقر، عصری و نه تاریخی و ذاتی فقه است، لذا فقه نیازمند ارتقاء و اصلاح و به روز کردن است، زیرا عنصر ذاتی اجتهاد، روزآمدکردن و روزآمد سخن گفتن است.

<h2>ابواب فقه به 150 باب افزایش یابد

رشاد با تاکید بر لزوم تغییر ساختار فقه تصریح کرد: فقه باید به ساختار تفصیلی و روزآمدتر تبدیل شود؛ الان مجموع فقه به 52 باب تقسیم و صورتبندی شده، اما به نظر بنده، دست کم باید به 150 باب و کتاب در 30 محور ارتقاء بیابد و ابوابی که اگر کمابیش مورد بحث بوده، ولی در قالب باب مستقل نبوده است، ایجاد شود.

وی با اشاره به برخی ابوابی که باید به فقه اضافه شود، گفت: فقه الاجتهاد و الشریعه، فقه المعنویات و المندوبات، فقه المعرفه و الدراسه یعنی فقه پژوهش، فقه عقاید، ایدئولوژی، فقه صحت و طب، فقه الطهاره و تنظیف، فقه صنایع غذایی که تراریخته یکی از موضوعات آن است، فقه ورزش و تفریحات سالم، فقه تربیت و تعلیم، فقه اخلاق و تزکیه، فقه العسره و العائله، نکاح، فقه تولی و تبری از جمله ابوابی است که باید به فقه افزوده شود.

رشاد با برشمردن فقه اداره و مدیریت و فقه سیاست و ... به عنوان ابواب دیگر، تأکید کرد: فقه تبری و تولی از مهمات فروع دین است. البته برخی بزرگان مانند آیت‌الله مشکینی آن را جزء اصول دین می‌دانستند.