مهم‌ترین وظیفه حوزه‌های علمیه تدوین فقه نظام جامعه است

به گزارش خبرنگار دبیرخانه شورای عالی، اولین جلسه همایش وبیناری با موضوع «تبیین وضعیت حوزه مطلوب و نقش آن در حاکمیت اسلامی» برگزار شد و استاد محسن اراکی، استاد احمدعلی یوسفی، استاد محمد حاج‌ابوالقاسم دولابی و استاد محمود محمدی‌عراقی سخنرانی کردند.

در ابتدای این همایش، حجت‌الاسلام والمسلمین احمدعلی یوسفی، دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در سخنانی اظهار داشت: ساختارهای اقتصادی که در کشورهای لیبرال شکل گرفتند، به‌زودی به سایر کشورها نیز سرایت کرد و دلیل پذیرش سریع آن در کشورهای اسلامی این بود که حاکمان گمان می‌کردند باید با دنیا تعامل داشته باشند و لازمه این تعامل هم پذیرش این ساختارهاست.

وی با بیان اینکه در تحلیل این ساختارها، تنها رفتارها و روابط درون این ساختارها بدون توجه به تحلیل فقهی آنها مورد توجه قرار گرفته، گفت: بیش از 40 سال بعد از انقلاب اگر دقتی در ساختارهای اقتصادی داشته باشیم می‌بینیم که در اساس، ماهیت و بنیان ساختارهای اقتصادی تغییری حاصل نشده است.

استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: اساسا کارکرد فقه موجود در حوزه، ناظر به ساختارها، ماهیت و نظام و نهادها نیست؛ بلکه کارکرد آن صرفا تعیین تکلیف احکام وضعی و تکلیفی انواع رفتارها و روابط درون این ساختارهاست. به‌همین‌دلیل، در مورد ساختارهای حاکم بر جامعه فعلی ما حتی نظام‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی، نمی‌توانیم آنها را به‌عنوان ساختار، نهاد و نظام اقتصادی اسلامی تلقی کنیم.

روش صحیح امتداد مبانی در عرصه نظام‌سازی مغفول مانده است

وی افزود: ساختارهای موجود با ساختارهای مطلوب براساس اندیشه اسلامی فاصله زیادی دارد؛ ما باید به فقه اصغر و کارکرد آن و همچنین فقه اکبر و کارکرد آن و رابطه فقه اصغر (فقه مرسوم در حوزه) و فقه اکبر توجه داشته باشیم.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین یوسفی خاطرنشان کرد: فقه اصغر این ظرفیت را ندارد که ساختارها و نظام‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی را از معارف اسلامی استنباط و استخراج کند. آنچه که در ساختارسازی و نظام‌سازی به‌ما کمک می‌کند، فقه اکبر است.

وی وجه امتیاز فقه اکبر نسبت به فقه اصغر را الهیات اقتصادی دانست و ادامه داد: در کشف و طراحی ساختارها باید از فقه اکبر استفاده کنیم و فقه اصغر ذیل فقه اکبر تعریف می‌شود و باید به آن توجه کرد.

دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: آنچه در ساختارسازی و نظام‌سازی براساس علوم اسلامی مغفول مانده است، روش صحیح امتداد مبانی است که چگونه نهادها و ساختارها و نظام‌های متناسب با آن مبانی را کشف و طراحی کنیم.

تدوین فقه نظام جامعه مهم‌ترین وظیفه حوزه‌های علمیه است

آیت‌الله محسن اراکی، عضو شورای عالی حوزه نیز در سخنانی، ساختار را به‌معنای مجموعه منسجم و به‌هم پیوسته تعریف کرد و گفت: ساختارهایی که تمدن غربی تعریف می‌کنند از اصول و مبانی برخاسته‌‌اند که اولین اصل، نفی خداست.

وی تصریح کرد: بسیاری از بخش‌های ساختاری مدیریت جامعه تاثیرپذیرفته از تقوا هستند؛ تقوا فقط این نیست که یک فرد خوب سرکار بیاید؛ بلکه باید در نظام مدیریتی خوب عمل کند. اصل تقوا این نیست که فرد، نماز بخواند یا نماز شب بخواند؛ بلکه همه اجزای این ساختار باید هماهنگ باهم عمل کنند.

عضو مجلس خبرگان رهبری، یکی از آسیب‌های نظام اداری را عدم‌تناسب بخش‌های این ساختار با خاستگاه‌های نظام دانست و گفت: اولین گام این است که ساختار را تعریف کنیم و الگوهای این ساختار را ارائه دهیم که اینها مبتنی بر فقه اکبر است.

وی مهم‌ترین وظیفه حوزه‌های علمیه را تدوین فقه نظام جامعه عنوان کرد و افزود: این نظام در مرحله دوم باید تبدیل به ساختار شود و سپس باید تبدیل به الگو شود.

در مرحله رسیدن به دولت اسلامی متوقف شده‌ایم

حجت‌الاسلام والمسلمین محمد حاج‌ابوالقاسم دولابی در سخنانش بیان داشت: مقام معظم رهبری برای فرآیند اهداف انقلاب اسلامی پنج گام انقلاب اسلامی، استقرار نظام اسلامی، دولت اسلامی، جامعه‌ی اسلامی است و تمدن نوین اسلامی را مشخص کردند و این گام‌ها چراغ راه حوزه علمیه مشکات است.

وی با بیان اینکه بنا به تعبیر رهبر انقلاب ما در مرحله مقدمه‌سازی و رسیدن به دولت اسلامی متوقف شده‌ایم، افزود: دولت اسلامی دولتی است که ابزارها و سازوکارها، ساختارها و کارگزارانش متناسب با معارف دین و آموزه‌های قرآنی و حدیثی شکل گرفته باشد. متاسفانه ما در این بخش، عقب مانده‌ایم و خیلی زودتر از اینها باید به فکر می‌افتادیم.

عضو خبرگان رهبری اظهار کرد: حاکمیت شامل سه حوزه اجرائی، تقنینی و قضائی است و هر سه بخش باید برای رسیدن به این اهداف تلاش کنند.

فقه فردی باید با دید فقه حکومتی مطالعه و استنباط شود

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدی‌عراقی در این نشست عنوان کرد: تزکیه چیزی است که سبب تفاوت حوزه علمیه با سایر مراکز شده است و اکسیری است که انسان می‌سازد و امام خمینی(ره) را از سایر رهبران دنیا جدا کرده است و امام قبلا از اینکه به تربیت شاگردان بپردازد خودش را ساخته بود.

رئیس دفتر رهبر معظم انقلاب در قم، ادامه داد: برخی افراد به امام خمینی(ره) گفتند که اگر اولتیماتوم روسیه را رد کنی به‌ما حمله می‌کنند و امام خمینی(ره) پاسخ دادند: «چرا باید از ترس مرگ، خودکشی کنیم».

وی خاطر نشان کرد: رهبر معظم انقلاب در ملاقاتی با اساتید نخبه حوزه علمیه به مسئله علم‌آموزی تاکید کردند؛ اما شاخص‌ترین صحبت‌ها این بود که برای خدا به‌دنبال تحول و نوسازی بروید و این امری است که باید از حوزه علمیه به سایر کشور سرایت کند و اما تحول در فقه شاخصه مخصوص حوزه است.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدی‌عراقی بابیان اینکه فقه حکومتی آن‌گونه که باید شناخته نشده است، اظهار کرد: این‌گونه نیست که فقه در اسلام به دو نوع فردی و اجتماعی تقسیم شده باشد؛ بلکه به‌گفته رهبری، فقه فردی نیز باید با دید فقه حکومتی مطالعه و استنباط شود.