اگر بخواهیم تمدن نوین اسلامی را پایه‌ریزی کنیم، به فلسفه نیاز داریم

به گزارش خبرنگار دبیرخانه شورای عالی، در جلسه اخیر کمیسیون تخصصی آموزش شورای عالی حوزه علمیه خراسان، پیشنهاد رشته فلسفه اسلامی در مقطع عالی مورد بحث و بررسی قرار گرفت و عنوان رشته در کمیسیون به تصویب رسید تا بعد از اصلاحات نهایی در جلسه شورای عالی مطرح شود. به همین منظور با حجت‌الاسلام‌والمسلمین موسوی بایگی از طراحان این رشته، درباره اهداف و کارکردهای رشته فلسفه اسلامی گفتگو کرده‌ایم که از منظرتان خواهد گذشت:

1. با توجه به پیشنهاد ایجاد رشته فلسفه اسلامی در مقطع سطح عالی در کمیسیون تخصصی آموزش، لطفا درباره ضرورت این رشته توضیح دهید؟

در مورد ضرورت پرداختن به فلسفه، دلایل گوناگونی هست که به برخی از آنها اشاره می‌کنم:
دانش فلسفه، به عنوان یک دانش زنده و پویا در همه تمدن‌های بزرگ دنیا، وجود داشته و دارد. نمی‌توان بدون پرداختن به ساحت وسیع اندیشه، ادعای تمدن کرد. دانشی که به بررسی دقیق و عمیق اصول مبنایی و زیرساخت‌های معرفتی بشر در ساحت اندیشه می‌پردازد، فلسفه است.
امروزه اگر بخواهیم تمدن نوین اسلامی را پایه‌ریزی کنیم، که از جمله مطالبات رهبر معظم انقلاب نیز هست، سخت نیازمند فلسفه هستیم.
همچنین در دنیای امروز اگر بخواهیم با کسانی که خارج از حوزه تمدن ما هستند،‌ در مورد مسائل معرفتی، ارتباط داشته باشیم نیازمند دانش فلسفه هستیم تا از طریق آن بتوانیم دیدگاه ها و عقاید دینی خود را تبیین کنیم.

و نیز رشته فلسفه در همه دانشگاه‌های بزرگ کشور وجود دارد و عده زیادی مشغول تدریس و تحصیل آن می‌باشند، ولی معلوم نیست که تا چه حد، ماهر در مطالب عمیق فلسفی هستند و آیا به اندازه حوزه می‌توانند به عمق این علم برسند؟ اگر در داخل حوزه‌های علمیه، متخصصانی درین زمینه تربیت نشوند، اطمینانی نیست که در جای دیگر این مطالب، به نحو صحیح منتقل می‌شودیا نه.

2. اهداف این رشته چیست؟

برای اینکه هدف، مشخص شود باید دید در فلسفه از چه اموری بحث می‌شود. در فلسفه اسلامی، پس از طی مقدمات لازم، درصدد شناخت عمیق خداوند و خصوصیات و صفات الهی، شناخت دقیق نزدیک ترین موجودات به خداوند (یعنی ملائکه مقرب و باطن اولیاء الهی) و همچنین شناخت مراتب وجودی انسان پس از عالم طبیعت (یعنی مواقف برزخی و اخروی) هستیم.
البته همه این شناخت‌ها بر اساس عقل و در حد توان بشر است. پس با کسب این معرفت، انسان از جهت اعتقادی تکمیل می‌شود.
شاید این سوال پیش آید که آیا با دین نمی‌شود به این شناخت رسید؟ البته این بحث مفصلی است و اجمالش آن است که اینها در طول هم بوده و منافاتی با یکدیگر ندارند. فلسفه هرگز بدیلی برای دین نیست بلکه ابزاری است برای فهم لایه‌های عمیق تر دین در زمانه ما.
همچنین هر کسی مایل است که قدرت ذهنی و تیزبینی خود را در همه زمینه‌ها افزایش دهد. کسی که به تحصیل فلسفه می‌پردازد، در واقع، خودش را در معرض اندیشه‌های بزرگترین نوابغ بشری قرار داده، زیرا فیلسوفان هر تمدن، در زمره بزرگترین متفکران آن تمدن، بشمار می‌روند. پس تحصیل فلسفه، یعنی ورزش و تمرین ذهنی همراه با برجسته‌ترین اندیشه ورزان تمدن‌ها. واضح است که این امر، موجب کسب قدرت ذهنی زیادی برای محصل فلسفه می‌شود.
همچنین اگر کسی مخالف فلسفه و در صدد رد آن است، باید ابتدا آن را از اهلش یاد بگیرد و سپس نقد کند است. این، روال منطقی نقد است و الا به حکم آیه شریفه «لاتقف ما لیس لک به علم»، حق اشکال کردن ندارد. در فضیلت فلسفه همین بس که حتی مخالفان آن نیز دوست ندارند به نشناختن فلسفه متهم شوند، بلکه مدعی فهم فلسفه هستند.
3.با توجه به این توضیحات این رشته چه کارکردهایی برای حوزه علمیه دارد؟

در دنیای امروز با گسترش وسیع ارتباطات روبه رو هستیم و هیچ محدودیتی برای پخش شبهات علیه دین وجود ندارد. اگر ما مدعی دفاع از دین هستیم باید برای نسل امروز (که ممکن است پاسخ های درون دینی را زیاد نپذیرند و به دنبال اقناع عقلی هستند ) برنامه داشته باشیم. امروز برای دفاع از دین و تبیین عقلانی عقاید دینی، قوی ترین و کارآمدترین ابزار، فلسفه است. کسی که این علم را بداند یک سلاح بسیار قوی در اختیار دارد که بوسیله آن می‌تواند به دفاع از دین و مقابله با شبهاتی که اسلام و به طور خاص تشیع را هدف قرار داده، بپردازد.