پنل سوم: اصول سازمان‌دهی و ساختارهای آینده حوزه علمیه

به گزارش خبرنگار دبیرخانه شورای عالی، در این جلسه با توجه به ساختار پیشنهادی برای حوزه علمیه خراسان و اصول کلی سازمان‌دهی؛ گفتگوهای کارشناسی با حضور دکتر قرونه استاد دانشگاه و کارشناس آینده‌پژوهی شکل گرفت.

 دکتر قرونه گفت: سازمان‌دهی هماهنگی اجزاء سازمان در تحقق هدف است و سازمان با نظم‌بخشی در جهت بهره‌وری حرکت می‌کند. اسناد سازمانی برای این است که اثربخش باشیم؛ بنابراین اسنادی که ما را اثربخش و بهره‌ور نکند، عملاً بی‌فایده‌اند. ازاین‌رو باید به اثربخش بودن ساختار سازمانی حوزه توجه ویژه کرد.

ایشان با اشاره به پیشینه ساختار نویسی در حوزه علمیه خراسان، به معرفی گزارش تحلیلی‌ای که در سال 1390 آماده‌شده است، پرداخت و بر ضرورت توجه به اصول ساختاردهی علاوه بر ضوابط تشکیلاتی تأکید کرد.

این کارشناس آینده‌پژوهی در ضمن معرفی این گزارش تحلیلی که با عنوان «تحلیل مدیریت نیروی انسانی» در دفتر طرح و برنامه مرکز مدیریت حوزه علمیه خراسان صورت گرفته بود، گفت: در این بررسی علاوه بر تحلیل نیروی انسانی، به رویکردهای مدیریت نیروی انسانی هم پرداخته‌شده است. این تحلیل عدم توجه کافی به روش‌های علمی در طراحی و سازمان‌دهی را در تدوین ساختار سازمانی حوزه نشان می‌دهد.

وی در ادامه ابراز داشت: در سازمان‌دهی سه محور کلی وجود دارد:

1. شناخت کلی نسبت به سازمان؛

2. شناخت نسبت به روش‌های طراحی ساختار؛

3. شناخت نسبت به تشکیلات.

این استاد دانشگاه در ادامه بیان داشت: یکی از آسیب‌هایی که در سال‌های گذشته، سازمان‌ها به آن دچار شده‌اند، فربه‌شدن و تورمِ بخش‌های ستادی نسبت به قسمت‌های اجرایی است.

دکتر قرونه با تبیین اینکه در سازمان‌دهی باید هر سه محور توأمان در نظر باشد تا به نتیجه دلخواه رسید، گفت: از مشکلات سازمان‌دهی نداشتن پژوهش‌های لازم است. پرداختن به طراحی ساختار، یک پژوهش و صرفاً با تکیه‌بر تجربه است. باید جهت طراحی مناسب علاوه بر تشکیلات که غالباً از تجربه‌ها به دست می‌آید، بر روش‌ها و فرآیندها نیز تمرکز کرد. گذشته از آن ساختاردهی در کنار تشکیلات بسیار مهم است و تا ساختاردهی صورت نگیرد، نوبت به تاپ چارت نمی‌رسد.

دکتر قرونه با بررسی ساختار پیشنهادی گفت: در بحث ساختاردهی باید به این سؤال پاسخ داد که حوزه چه رویکردی در ساختار دارد؟ چه محیطی برای حوزه علمیه ترسیم‌ شده است؟ در حقیقت فرضاً اگر بخواهید به جبهه بروید با چه اسلحه‌ای به مقابله با جنگ‌افزار دشمن می‌روید؟ و این شناخت محیط خیلی جدی است.

در این جلسه آقای کاظمی مدیر طرح و برنامه دبیرخانه شورای عالی به معرفی نظام‌نامه تشکیلات حوزه علمیه و سیاست‌های آن پرداخت و بیان کرد: توجه به موارد مهمی همچون فن‌آوری، چابک سازی از ویژگی‌های این نظام‌نامه است. الآن نیاز ما پیدا کردن کانون تصمیم‌گیری در ساختار است.

دکتر قرونه در ادامه بحث به‌مرور مفاهیم ساختاردهی و تشکیلات پرداخت و تأثیر محیط بر ساختار را بسیار مهم دانست. این پژوهشگر با مرور حکم ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری در انتصاب شورای عالی بیان کرد: در حکم مقام معظم رهبری باید به دال مرکزی آن توجه کرد. این دال مرکزی دقیقاً دال مرکزی سازمان‌دهی است. به نظر شاید «حوزه علمیه اجتماعی» درون‌مایه اصلی حکم مقام معظم رهبری است (البته باید در جلسات تخصصی این مسئله بررسی شود). این مفهوم اصلی، نقش حیاتی در سازمان‌دهی حوزه علمیه دارد و در حقیقت سازمان‌دهی باید بر پایه این برداشت صورت بگیرد. در ادبیات روزِ سازمان‌دهی، صف و ستاد به‌ کاربرده نمی‌شود و این نگاه نباید نگاه حاکم بر کارهای ما باشد. داشتن اطلاعات، سرعت مطلع شدن و واکنش به‌موقع داشتن؛ خیلی مهم است. باید به میدان آگاهی داشت، حضور در خط مقدم خیلی مهم است. شهید سپهبد سلیمانی در این زمینه الگو است.

دکتر قرونه با تأکید بر اقتضائات سازمان حوزه و جامعه حوزوی گفت: حوزه علمیه جایگاهی متفاوت با دیگر سازمان‌ها دارد و نباید با دستگاه‌های اجرایی یکی دانسته شود.

دکتر قرونه با گریز به پنل های تخصصی حوزه و آینده در سال 97 و یادآوری دیدگاه‌های حجت‌الاسلام‌والمسلمین سید جوادی گفت: افتادن حوزه علمیه در دام دیوان‌سالاری یکی از مشکلات حوزه خواهد بود. با اینکه از فحوای سخنان رهبر انقلاب نیز به دست می‌آید که حوزه علمیه باید از دیوانسالاری پرهیز کند.

این استاد حوزه مدیریت و آینده‌پژوهی گفت: باید ساختار حوزه علمیه به‌روز (پویا) باشد. قابلیت نرم و مزیت رقابتی حوزه علمیه در ساختارهای سلسله مراتبی و دیوان‌سالار که منجر به یک حوزه اداری می‌شود، از بین می‌رود. در حقیقت بحث در اینجا صرفاً از ساختار سازمانی نیست بلکه از آینده طلاب حوزه علمیه است. به‌عبارت‌دیگر درک درستی از حوزه علمیه باید بر ساختار حکم‌فرما باشد و حوزه علمیه در حدّ اداره چند مدرسه علمیه دیده نشود. مأموریت حوزه علمیه مورد غفلت واقع نشود.

دکتر قرونه در ادامه به نقش مهم طرح ساختاری، نقشه شناختی و منطق سازمانی در ساختاردهی و همچنین جایگاه مهم برنامه‌ریزی، آینده‌پژوهی و ICT اشاره کرد و گفت: در تدوین قوانین حاکم بر ساختار باید به ساختاردهی (در کنار تشکیلات) و شکل‌های نوین ساختار سازمانی نیز توجه کرد.

در پایان مقرر شد ادامه بررسی ساختار پیشنهادی برای حوزه علمیه و ساختار دبیرخانه شورا (سیاست‌گذار) در جلسات بعدی میز آینده موردبحث قرار گیرد.

گفتنی است علاقه‌مندان جهت شرکت در جلسات میز تخصصی آینده و حوزه علمیه می‌توانند با شماره 05132008497 نتماس حاصل نمایند.