آیت‌الله سید جواد خامنه‌ای؛ پشتوانه معنوی انقلابی‌ها بود

به گزارش خبرنگار دبیرخانه شورای عالی، استاد غلامرضا جلالی، تاریخ‌پژوه و نویسنده نام‌ آشنایی است که به ویژه در تاریخ تشیع و تاریخ انقلاب، مطالعات و پژوهش‌های متعددی را انجام داده و تاکنون بیش از 30 جلد کتاب را در این زمینه منتشر کرده‌ است که از مشهورترین آن‌ها می‌توان به «تقویم تاریخ خراسان از مشروطه تا انقلاب اسلامی»، ‌«مشهد در بامداد نهضت امام‌ خمینی» و «مشاهیر مدفون در حرم رضوی» اشاره کرد.

به مناسبت سالروز درگذشت آیت‌الله سید جواد خامنه‌ای، غلامرضا جلالی، نویسنده و پژوهشگر انقلاب، در گفت‌وگویی درباره شخصیت علمی و اخلاقی آیت‌الله سید جواد خامنه‌ای می گوید:

شاهد 5 جریان سیاسی مهم در دوران معاصر

جلالی صحبت خود را با تاریخچه‌ مختصری از دوران متقدّم زندگی آیت‌الله سید جواد خامنه‌ای آغاز می‌کند و می‌گوید: آن مرحوم از شخصیت‌های ممتاز معنوی است که طی سده گذشته، خراسان شاهد حضور او در مشهد بوده است. آیت‌الله سید جواد خامنه‌ای از کسانی است که طی دوران حیات خود، نهضت‌ها و قیام‌های گوناگونی را از نزدیک مشاهده و لمس کرده‌ و در برخی از آن‌ها، مشارکت داشته‌ است؛ نهضت مشروطه، قیام مسجد گوهرشاد، نهضت ملی شدن صنعت نفت، قیام 15 خرداد و انقلاب اسلامی، پنج جریان سیاسی مهم دوران معاصر است که آیت‌الله سید جواد خامنه‌ای در جریان شکل گرفتن و نتایج آن قرار داشت. آذربایجان، یکی از خاستگاه‌های نهضت مشروطه بود و او در زمان اوج گرفتن این نهضت، در این خطه حضور داشت و البته، ارتباط نزدیکش با تعدادی از مشروطه‌ خواهان بزرگ و معروف، باعث می‌شد که درک دقیق‌تر و واقع‌ بینانه‌تری از این جریان داشته‌ باشد.

در زمان قیام مسجد گوهرشاد و جنایات رژیم پهلوی در مشهد سال 1314 هم، آیت‌الله سید جواد خامنه‌ای در این شهر حضور داشت و شاهد ظلم و تعدّی رژیم به مردم مسلمان بود. مطابق گزارش‌های ساواک، آن مرحوم در جریان نهضت اسلامی و قیام 15 خرداد، به اقدامات رژیم اعتراض کرد و اسناد مربوط به این اعتراض، در دسترس قرار دارد. فرزندان آیت‌الله سید جواد خامنه‌ای که حاصل زندگی سراسر زهد و معنویت ایشان بودند، نقش مهمی در جریان انقلاب اسلامی داشتند و حضرت آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، یکی از رهبران انقلاب در مشهد محسوب می‌شدند. همین حضور گسترده فرزندان، به خوبی نگاه آیت‌الله سید جواد خامنه‌ای به نهضت و انقلاب اسلامی را نشان می‌دهد. او در دوران انقلاب، با توصیه‌هایش، پشتوانه معنوی خوبی برای فرزندان و بسیاری از فعالان عرصه انقلاب بود.

دانش‌آموخته برجسته حوزه نجف

مؤلف کتاب «مشهد در بامداد نهضت امام‌ خمینی» در ادامه صحبت‌هایش، گریزی به زندگی علمی آیت‌الله سید جواد خامنه‌ای می‌زند و آن را یکی از نقاط برجسته زندگی آن مرحوم می‌داند و می‌گوید: آیت‌الله سید جواد خامنه‌ای شاگرد برجسته حوزه علمیه نجف است. او نزد بزرگانی مانند مرحوم نائینی علم‌آموزی کرد و از آن مرحوم، اجازه روایت و اجتهاد گرفت. به همین دلیل، بسیاری از علما، به ویژه علمای آذربایجانی در شهرهای مختلف، مانند تبریز، قم، تهران و دیگر نقاط، برای ملاقات با ایشان به مشهد می‌آمدند. آیت‌الله سید جواد خامنه‌ای عالمی آشنا با علوم حدیث، کلام، عرفان، حکمت، فلسفه و ریاضیات بود. بیشتر مراوده‌های ایشان در مشهد، از جمله ملاقات‌هایی که با مرحوم علامه طباطبایی و آیت‌الله العظمی میلانی داشت، فضای علمی و معنوی پیدا می‌کرد. آیت‌الله سید جواد خامنه‌ای در جلسات درس علمای برجسته حوزه علمیه خراسان، مانند مرحوم آیت‌الله محمد آقازاده، فرزند فاضل آخوند خراسانی و نیز، حاج‌آقا حسین قمی، مجتهد شجاع آن عصر حضور داشت و از آن‌ها مبانی فقه و اصول را آموخت. همان‌طور که اشاره کردم، در نجف نیز، از علامه نائینی و مرحوم کمپانی علم آموخت و در حکمت و عرفان، نزد بزرگانی مانند مرحوم آقابزرگ حکیم که از بزرگان تاریخ حکمت و عرفان در خراسان است، تلمذ کرد و از این نظر، باید آیت‌الله سید جواد خامنه‌ای را شاگرد برجسته حوزه علمیه نجف و مجتهدی آشنا به علوم مختلف بدانیم.

تأثیر معنوی حضور در مشهد

جلالی در صحبت‌هایش، به تأثیرگذاری معنوی آیت‌الله سید جواد خامنه‌ای بر جامعه مذهبی مشهد هم اشاره می‌کند و می‌گوید: آن مرحوم در دوران حیاتش، برای تمام کسانی که وی را می‌شناختند و به دیدارش می‌رفتند، یک الگو و اسوه برجسته بود. زهد و سلوک معنوی مثال‌ زدنی آیت‌الله سید جواد خامنه‌ای باعث می‌شد که همه مردم به ایشان علاقه‌مند باشند. وی در مسجد صدیقی‌ها، در انتهای بازار فرش اقامه جماعت داشت و اهالی متقی و پرهیزگار این منطقه، علاقه فراوانی به آیت‌الله سید جواد خامنه‌ای داشتند. آن مرحوم، به ویژه در زمان اوج گرفتن مبارزات انقلابی، در دهه 1350، سختی‌های فراوانی را تحمل کرد. فرزندانش تحت تعقیب ساواک قرار داشتند و بالطبع، آیت‌الله سید جواد خامنه‌ای از آزار و اذیت رژیم آسوده نبود. اما هیچ‌گاه دیده نشد که بابت این قضیه، لب به اعتراض بگشاید و گِلِه‌ای کند.