ولادت و تحصیلات

آیت الله حاج شیخ مجتبی قزوینی فرزند مرحوم شیخ احمد تنکابنی قزوینی در سال ۱۳۱۸ قمری در یکی از روستاهای قزوین در خانواده ای روحانی متولد شد.

وی پس از گذراندن دوره کودکی، با مقدمات و مبانی علوم حوزوی در شهرهای قزوین و تهران آشنا شد و در سال ۱۳۳۰ قمری به همراه پدر به عراق رفت و به مدت ۷ سال در شهر نجف از محضر بزرگانی چون آیات عظام سید محمدکاظم یزدی، میرزا محمد تقی شیرازی و میرزا محمدحسین نائینی بهره مند گردید.

پدرش مرحوم میرزا احمد از شاگردان حاج میرزا حسین خلیلی تهرانی بود، در سال ۱۳۳۲ قمری در نجف  اشرف فوت کرد.

آیت الله حاج شیخ مجتبی قزوینی در سال ۱۳۳۷ قمری به ایران بازگشت و دو سال در قزوین ماند و در آنجا با افکار آیت الله سید موسی زرآبادی قزوینی آشنا شد. او به سیر و سلوک شرعی روی آورد و از عرفان و اشراق گنوسی و اسکندرانی  دیده باز گرفت و به جستجوی اسلام ناب و عرفان و فلسفه اسلامی پرداخت.

ایشان در سال ۱۳۳۹ قمری به قم رفت و مدتی ازمحضر آیت الله شیخ عبدالکریم حائری  مؤسس حوزه علمیه قم تلمذ نمود و به اخذ اجازه اجتهاد از معظم له موفق گردید.

اقامت در مشهد مقدس

وی  سال ۱۳۴۱ قمری به مشهد مقدس و در محله دریادل جنب تکیه و مسجد علی اکبری ها سکونت یافت و ضمن اقامه نماز در مسجد مروی ها از معارف بلند و دروس بزرگانی چون حضرات آیات آقا بزرگ حکیم، میرزا محمد آقازاده، سید اسدالله عارف یزدی، شیخ موسی خوانساری، میرزا مهدی غروی اصفهانی و حاج‌آقا حسین قمی استفاده کرد.

آیت الله حاج شیخ مجتبی قزوینی به مدت ۴۰ سال در حوزه علمیه مشهد به تدریس پرداخت و ده ها عالم، فاضل، مدرس، واعظ و محقق را در سایه پر مهر و محبت خویش پروراند. او مانند پدری  مهربان به احوال طلاب می رسید و با آنان با تواضع و افتادگی بسیار برخورد می‌کرد.

شاگردان

از شاگردان برجسته این عالم ربانی می‌توان به حضرات آیات و اسلامی سید علی سیستانی، ملکی میانجی، واعظ طبسی، شیخ عبدالنبی کجوری، خزعلی، صالحی مازندرانی، سیدعباس و سید جعفر سیدان، شیخ محمد رضا محامی، شیخ محمدواعظ زاده خراسانی، سید مهدی عبادی، شهید سعیدی، شهید هاشمی نژاد، استاد کاظم مدیر شانه چی، سید محمود مجتهدی، میرزا علی اکبر معلم دامغانی، سید جلیل زرآبادی قزوینی، سید محمد موسوی درودی، استاد محمدرضا حکیمی،  شیخ عبدالله نورانی، شیخ اسماعیل فردوسی پور، سید جواد مصطفوی، میرزا عبدالجواد غرویان، شیخ محمد رضا دهشت،  سید جواد بختیاری،  شیخ مهدی مروارید، شیخ علی نوروزی، شیخ علی اکبر الهی خراسانی، شیخ محمود ناطقی و....  نام برد.

ایشان معارف قرآنی، دوره سطح و خارج فقه و اصول را برای عموم طلاب و متون فلسفی از جمله اشارات و اسفار را برای خواص و به روش اجتهادی و همراه نقد تدریس می کرد.

او در بین سال‌های ۱۳۲۹ تا ۱۳۳۴ شمسی کتاب «بیان الفرقان»  را در ۵ جلد رشته تحریر درآورد و رساله‌هایی را در «معرفه النفس» و در نقد اصول یازده گانه ملاصدرا شیرازی و آثاری را در برخی از علوم غریبه نوشت.

فعالیت های سیاسی و اجتماعی

آیت الله حاج شیخ مجتبی قزوینی درکنار تدریس و تألیف کتاب، نسبت به مسائل سیاسی و اجتماعی  نیز بی تفاوت نبود و در دفاع از نهضت مرحوم امام خمینی رحمت الله علیه نقش مهمی در شهر مشهد ایفا کرد.

ایشان پس آزاد شدن مرحوم امام خمینی رحمة الله علیه از زندان در سال ۱۳۴۳ شمسی به همراه جمعی از علمای مشهد مانند حضرات آیات میرزا حسنعلی مروارید و میرزا مهدی نوقانی و جمع زیادی از فضلا و طلاب به شهر قم سفر نمود و با مرحوم امام دیدار کرد.

ارتحال

آیت الله حاج شیخ مجتبی قزوینی سرانجام پس از عمری تلاش در راه احیای مکتب اهل بیت علیه اسلام، در روز ۲۲ ذی الحجه سال ۱۳۸۶ قمری مصادف با ۱۴ فروردین سال ۱۳۴۶ شمسی  چشم جهان فروبست و به رحمت الهی واصل گردید و در جانب غربی صحن عتیق حرم رضوی به خاک سپرده شد.