ولادت و تحصیلات

آیت الله میرزا محمد آقازاده خراسانی فرزند دوم محمد آخوند خراسانی در شب نیمه شعبان سال ۱۲۹۴ قمری در شهر نجف اشرف متولد شد. مادرش علویه ای از محارم میرزای شیرازی بزرگ بود که در تربیت فرزندان نقش بسزائی ایفا نمود

وی پس از دوران کودکی قدم در راه پدر نهاد و به صف طالبان علوم دینی پیوست. نخست دروس مقدمات و سطح را فراگرفت و سپس در درس پربار والد ارجمندش شرکت کرد و سرانجام پس از سالها تلاش و تحقیق، وارث علمی پدرش شد و به قله اجتهاد نائل گردید.

آقا نجفی قوچانی که هم درس او بود در «حیات الاسلام» می نویسد: «آخوند با دقتی که در اجتهاد داشت، بارها تصریح به اجتهاد میرزا محمد می‌نمود.»

علامه شیخ آقا بزرگ تهرانی که هم درس آخوند و هم درس میرزا محمد بوده، درباره اش در «نقباء البشر» می نویسد: «کان من افاضل تلامیذ والده العلامه» یعنی از افاضل شاگردان پدر علامه اش بود و دو تألیف وی را نام می‌برد؛ تقریرات فقه و اصول و شرح و تعلیقات بر کفایه الاصول.

هجرت به مشهد مقدس

میرزا محمد به درخواست علما و مردم خراسان و با سفارش پدرش در سال ۱۳۲۵ قمری به مشهد مقدس رفت و ریاست علمی و سیاسی آن اقلیم نورانی را به عهده گرفت.

ایشان ضمن اقامه جماعت در مسجد جامع گوهرشاد، به تدریس درس خارج فقه و اصول و تربیت طلاب پرداخت و پس از مدتی ریاست حوزه علمیه مشهد را به دست گرفت.

او در دوران اقامتش در خراسان باشکوه ترین درس خارج فقه و اصول را در روزگار خود داشت و شاگردان زیادی تربیت نمود.

حضرات آیات محمدیوسف آرام، شیخ محمدعلی کاظمینی خراسانی، میرزا احمد کفایی، شیخ کاظم دامغانی، شیخ هاشم قزوینی، شیخ مجتبی قزوینی، میرزا احمد مدرس، حاج‌آقا بزرگ اشرفی شاهرودی، شیخ غلامحسین محامی بادکوبه ای، محمد باقر ملکی میانجی، سید حسین قاضی طباطبایی، شیخ مرتضی عیدگاهی،  محمد باقر محسنی ملایری، شیخ هادی کدکنی، شیخ فاضل بازی قفقازی، سیدصدرالدین جزایری، سید جواد خامنه ای، سید محمد تقی معصومی اشکوری، شیخ محمدحسین بختیاری، میرزا مهدی حکیم، شیخ حسینعلی راشد، شیخ علی توحیدی، شیخ عبدالرحیم فیض گنابادی،سید محمدرضا بروجردی، ادیب  بجنوردی، شیخ عباسعلی اسلامی و استاد محمود شهابی  از شاگردان برجسته به شمار می روند.

این عالم مجاهد، نفوذ و اقتدار چشمگیری در میان مردم به دست آورد و در صف عالمان طراز اول خراسان قرار گرفت. به همه امور سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و دینی شهر رسیدگی می کرد. خانه اش محل مراجعه علما و عامه مردم بود و هرکس بدانجا پناه می برد، در امان بود تا جایی که دولت وقت، امنیت خراسان را از او می خواست.

آقازاده مانند پدرش آخوند،کوهی از توحید و توکل بود. به شدت به علم و اهل علم حرمت می نهاد و به ارباب قدرت بی اعتنا بود و به عمد در مقابل رجال دولتی رضاخانی برای یک طلبه تمام قامت به پا می ایستاد و در مقابل، برای مسئولین بلند پایه مملکتی اهمیتی قائل نبود.

مبارزات سیاسی

فعالیت های سیاسی آیت الله آقازاده به قبل از دوران رضاخان می رسد. ایشان در جریان جنبش مشروطیت، همانند پدر به دفاع از مشروطیت و انتقاد از استبداد پرداخت و تا هنگام حیات مرحوم آخوند، قوی ترین مهره مدافع مشروطه در خراسان بود. در مقابله با اشغال خراسان توسط روس ها نقش بسزائی ایفا نمود و اقدامات موثری را با مشورت پدرش انجام داد. وی بعد از روی کار آمدن رضاخان نیز، در عرصه علم و سیاست حضور فعالانه داشت، به‌طوری‌که وقتی رضاخان باطن پریده خود را آشکار کرد، تمام قامت در مقابل وی ایستاد و کوتاه نیامد. ایشان از جمله منتقدان سیاست دین زدایی بود و حکومت رعب وحشت وقت، هرگز نتوانست به وی را ساکت و یا وادار به سازش کنند.

ارتحال

مرحوم آیت الله میرزا محمد آقازاده همچنان در تهران از سوی حکومت وقت، تحت نظر بود و علی رغم تلگراف ها و اعتراضات علمای نجف، سرانجام در دی ماه سال ۱۳۱۶ شمسی مصادف با سال ۱۳۵۶ قمری به دنبال تزریق نوعی آمپول مشکوک از سوی پزشک احمدی، در سن ۶۲ سالگی به شهادت رسید.

پیکر آن عالم بزرگوار با حضور جمعی از علما و نزدیکان، تحت تدابیر شدید امنیتی به حرم حضرت عبدالعظیم حسنی منتقل و در آن جا جنب قبر مرحوم آیت الله ملا علی کنی به خاک سپرده شد.

وقتی خبر شهادت مرحوم آقازاده را به آیت الله حاج‌آقا حسین قمی دادند، ایشان با اظهار تاسف فراوان فرمود:«تصور نکنید میرزا محمد آقازاده فقط آقای خراسان بود، آقای کل ایران بود.»

رژیم دیکتاتور پهلوی از ترس پیام احتمالی مردم، با هر نوع برگزاری مراسم ختم آقازاده مخالفت کرد، اما شش سال بعد، پس از اخراج رضاخان از ایران در شهریور سال ۱۳۲۰ شمسی، مجلس ختم آن عالم ربانی در مسجد گوهرشاد حرم مطهر رضوی برگزار شد.