ولادت و تحصیلات

حضرت آیت الله حاج میرزا حسین سبزواری مشهور به «فقیه سبزواری» فرزند آیت الله میرزا موسی سبزواری در سوم رمضان سال ۱۳۰۹ قمری در شهر سامرا به دنیا آمد.

وی پس از سپری کردن دوران کودکی در سال ۱۳۱۸ قمری به همراه پدر خود به ایران بازگشت و در سبزوار به تحصیل مقدمات علوم دینی پرداخت.

ایشان در سال ۱۳۲۶ قمری برای ادامه تحصیل عازم مشهد مقدس شد واز محضر دانشورانی چون حضرات آیات حاج شیخ حسن برسی، میرزا محمد باقر مدرس رضوی، میرزا عبدالجواد ادیب نیشابوری، حاج میرزا حسین از شاگردان میرزای شیرازی و میرزا اسماعیل مجتهد استفاده نمود. آیت الله فقیه سبزواری در طول تحصیلات خود در حوزه مشهد در مدرسه فاضل خان سکونت داشت و ازنزدیک شاهد حوادثی چون فاجعه به توپ بستن حرم در روز دهم الربیع الثانی سال ۱۳۳۰ قمری بود.

ایشان در  شعبان سال ۱۳۳۱ با دختر میرزا حسین صدرالعلماءیکی از علمای برجسته سبزوار ازدواج نمود و شش سال در سبزوار اقامت کرد. او در این مدت، ضمن تدریس دروس سطح، خارج فقه و اصول را از محضر پدرش وحکمت را نزد افتخارالحکما شاگرد برجسته حاج ملاهادی سبزواری فراگرفت.

هجرت به نجف اشرف

آیت الله فقیه سبزواری در سال ۱۳۳۸ قمری  به سامرا و سپس به نجف اشرف رفت و در دروس خارج فقه و اصول آیات عظام میرزا محمدتقی شیرازی، شریعت اصفهانی و میرزا حسین نائینی، حاج سید ابوالحسن اصفهانی، آقا ضیاء عراقی و حاج سید محمد فیروزآبادی شرکت کرد و از بسیاری از اساتید خود اجازه اجتهاد دریافت نمود.

ایشان، در نجف اشرف با بزرگانی چون آیات شیخ موسی خوانساری صاحب حاشیه مکاسب،  سید علی مدد موسوی قائنی، سید محمدکرمانشاهی، شیخ علی محمد بروجردی، کاظمینی (در دوره اصول میرزای نائینی) و حاج سید محمود شاهرودی مباحثه می‌کرد و خود تقریرات یک دوره کامل خارج اصول میرزای نائینی را به رشته تحریر درآورد.

وی در دوران حضور خود در حوزه نجف، به تدریس سطوح عالیه اشتغال داشت و کفایتین را  به زبان عربی جهت جمعی از فضلا تدریس می کرد.

ایشان پس از سالها ممارست در فقه، به مقامی دست یافت که از سوی علمای برجسته نجف به «فقیه سبزواری» مشهور شد.

بازگشت به ایران

آیت الله فقیه سبزواری در سال ۱۳۴۷ قمری در سن ۳۸ سالگی به درخواست مردم خراسان و به خصوص سبزوار به ایران بازگشت و پس از اقامت کوتاه در تهران، قم و سبزوار در مشهد مقدس اقامت گزید.

ایشان پس از اقامت در مشهد، قریب به چهل سال به تدریس خارج فقه و اصول و فلسفه به اقامه نماز جماعت در مسجد گوهرشاد پرداخت و در کنار برنامه‌های علمی خود، به مسائل سیاسی و اجتماعی نیز توجه داشت.

وی معتقد بود، روحانی باید در تمام امور مردم دخالت و نظارت کند و هرگز از اجتماع و مسائل مربوط به زندگی آنان کناره‌گیری نکند. بر این اساس، خود در کنار علمای مشهد در ماجرای اعتراض به اتحاد شکل لباس و قیام گوهرشاد حضور داشت و در این جریان مورد بازداشت قرار گرفت.

مرحوم فقیه سبزواری در عصر پهلوی از ملاقات با شاه و مسئولین استانی ابایی نداشت و همین امر موجب کاسته شدن موقعیت او در میان علمای انقلابی و مبارزین شده بود. اگر چه او از تماس با مرکز قدرت و سران نظام، چیزی برای خود نمی خواست بلکه از موقعیت در راستای کمک نمودن به طلاب و عامه  مردم استفاده می‌کرد؛ چنانچه نامه و دستخط وی، نافذ و مورد احترام مسئولین بود.

 با این وجود، با شروع شدن نهضت مرحوم امام در سال ۴۲ نسبت به برخی حوادث همچون بازداشت علمایی مانند آیت الله حاج‌آقا حسن قمی ساکت نبود،و فوراً به همراه مرحوم آیت الله کفایی با استاندار وقت خراسان دیدار و خواستار آزادی و تأمین امنیت علما گردید.

ایشان همچنین نسبت به ماجرای کشتار در سینما رکس آبادان اعتراض نمود و اعلام کرد، دین اسلام با برادرکشی موافق نیست.

فعالیت ها و خدمات اجتماعی

آیت­ الله­ فقیه­ سبزواری در مورد حیات خود، خدمات دینی، اجتماعی و عمرانی کم‌نظیری انجام داد.

ایشان به طلاب و محصلین  علوم دینی بسیار علاقه داشت و در رفع مشکلات آن‌ها تلاش فراوانی نمود. او مدرسه باغ رضوانرا با ۱۶ هزار متر مربع مساحت درسال ۱۳۳۰ شمسی تاسیس کرد و در راستای­ کمک به اهل علم،۲۵۰۰ قطعه زمین را در کوی طلاب به طلبه ها و فضلای  مشهد واگذار نمود.

وی درمانگاه رازی را تکمیل کرد و ۱۲۰ باب منزل در خیابان نخریسی و ۲۵ باب در خیابان خواجه ربیع مشهد برای سیل زدگان بنا نهاد.

 آیت الله فقیه سبزواری خدمات دیگری را از خود به یادگار گذاشت که مهمترین آن‌ها عبارتند از: تهیه زمین گورستان حسین آباد مشهد، احداث غسالخانه مشهد، تاسیس تکیه سیدها در بازار سرشور مشهد، تاسیس مسجد بهار (در خیابان نخریسی)، مسجد احمد آباد، مسجد سمرقند، مسجد خیابان ضد، مسجد فقیه سبزواری (درکوی طلاب) و بنای شبستان بزرگ مسجد جامع سبزوار، ساخت مدرسه علمیه در کویته پاکستان، تاسیس مدرسه محمدیه،کمک به بیمارستان معلولین مشهد،تقسیم نان و شهریه بین طلاب حوزه، پرداخت حقوق ائمه جماعت مشهد، تقسیم آذوقه زمستانی وکمک های مالی در زمان قحطی.

 ایشان سفرهای متعددی به عتبات عالیات، مکه مکرمه و مدینه منوره، پاکستان و شهرهای مختلف ایران انجام می داد و از نزدیک در جریان مسائل قرار می گرفت.

او در یکی از سفرهای خود به عربستان با پادشاه سعودی دیدار کرد و پیشنهاداتی را مانند تعیین قبله حقیقی و تعمیر قبور ائمه بقیع مطرح نمود. ایشان به آیات قرآنی و احادیث نبوی تمسک جسته و با ادله  قطعی و براهین مستدل، ثابت کرد ساختن و تعمیر بقعه از نظر شرعی اشکالی ندارد. به‌طوری‌که نقل شده است، پس از استدلال و بیانات قانع کننده ایشان، ابن سعود صدور اجازه ساخت و تعمیرات و محول  به نظر و رای قضات عامه می کند ولی آنان از آنجایی که همواره تصمیم تعصبات خشک خود هستند، حاضر به صدور اجازه نشدند.

ارتحال

این مرجع عالیقدر سرانجام پس از عمری پر افتخار و پر برکت در روز شنبه ۲۴ شوال سال ۱۳۸۶ قمری­ برابر­با­سال­۱۳۴۵ شمسی در سن ۷۷ سالگی درگذشت و حوزه علمیه مشهد را داغدار ساخت.

پیکر این عالم ربانی پس از یک تشییع باشکوه، بر اساس وصیتی که داشت در محل مدرسه باغ رضوان( فضای سبز شمال شرقی حرم مطهر رضوی در ابتدای بست طبرسی)  به خاک سپرده شد. پس از ارتحال آیت الله سبزواری، علاوه بر مشهد مقدس، در بسیاری از شهرها و کشورهای اسلامی مجالس ترحیم و فاتحه برگزار شد و بیش از ۲۰۰ تلگراف جهت تسلیت از خارج و داخل کشور به بیت ایشان ارسال گردید.

از ایشان تقریرات فقه و اصول برخی اساتیدشان باقی مانده که به چاپ نرسیده و تنها «هدایه الانام» رساله عملیه ایشان و کتاب مناسک  حج وی به چاپ رسیده است.