ولادت و تحصیلات

حضرت آیت الله حاج سید عبدالاعلی موسوی سبزواری در هجدهم ذی الحجه سال ۱۳۲۸ قمری برابر با سال ۱۲۸۹ شمسی در شهر سبزوار دیده به جهان گشود.

وی دوران کودکی و نوجوانی را تحت سرپرستی پدر بزرگوارش حاج سید علی رضا موسوی سبزواری که از بزرگان سبزوار و از زهاد معروف عصر خود بود، سپری نمود و مقدمات علم آموزی را از محضر پدر و عمویش آیت الله سید عبدالله برهان (از علما و خطبای سبزوار و صاحب تألیفات متعدد)  فراگرفت و تا سن شش سالگی در زادگاه خود اقامت داشت.

ایشان در سال ۱۳۳۵ قمری به مشهد مقدس رفت و در آنجا دروس ادبیات، فقه و اصول، فلسفه و حکمت و معارف الهی را از محضر علمای برجسته مشهد مانند مرحوم میرزا عبدالجواد ادیب نیشابوری، شیخ محمد حسن برسی، آقا بزرگ حکیم، آیت الله سید محمد عصار، آیت الله حاج شیخ علی اکبر نهاوندی و آیت الله شیخ حسنعلی اصفهانی تلمذ نمود.

آیت الله سبزواری پس از حدود ده سال اقامت در مشهد، در سال ۱۳۴۵ قمری برای تکمیل آموزه‌های فقی و اصولی خود عازم نجف اشرف شد و در دروس فقه و اصول آیات عظام شیخ ابوالحسن مشکینی، میرازی نائینی، آقا ضیا الدین عراقی، شیخ محمدحسین اصفهانی و حاج سید ابوالحسن اصفهانی شرکت کرد و در۲۲ سالگی به‌مراتب والای علمی و درجه اجتهاد دست یافت.

وی در فلسفه و عرفان از جلسات درسی آیت حاج سید حسین بادکوبه ای و حاج سید علی قاضی کسب فیض نمود و تفسیر قرآن و مناظره و کلام را با حضور در جلسات تفسیری علامه شیخ محمد جواد بلاغی فراگرفت و پس از سال ها تلاش علمی، موفق به دریافت اجازات روایی و اجتهادی از بزرگانی چون علامه مامقانی، حاج شیخ عباس قمی و دیگر استادان خود گردید.

تدریس و شاگردان

ایشان که از دوران تحصیل خودT تدریس در حوزه را نیز آغاز کرده بود، در حالی که ۳۶ سال داشت، در سال ۱۳۶۵ قمری به تدریس خارج فقه و اصول پرداخت و در طول نیم قرن تدریس، دانشوران برجسته ای تربیت نمود.

او در روزهای درسی، دو درس فقه و یک درس اصول داشت و در روزهای پنج شنبه و جمعه به تدریس فلسفه، عرفان و تفسیر مشغول بود.

از شاگردان این فقه عالیقدر می توان به آیات و حجج اسلام شیخ محمدعلی توحیدی، سید عبدالکریم کشمیری، شیخ محمد صادق سعیدی کاشمری، محقق کابلی، شیخ محمد آصف محسنی، شیخ حسین راستی کاشانی، شیخ محمد رحمتی، سید عبدالصاحب حکیم، سید محمد کلانتر، شیخ محمد رضا جعفری، سید محمد فیروزآبادی، شیخ غلامرضا عرفانیان، سید عبدالعزیز طباطبایی، سید محمد جواد فضل اللهT سید جمال الدین استر آبادی، سید محمد مهدی بجنوردی، شیخ علا الدین غریقی، شیخ محمد تقی جعفری، شیخ منصور بیات قطیفی، سید مرتضی نجومی کرمانشاهی و سید محمد رضا مدرسی اشاره کرد.

آیت الله سبزواری در علوم مختلف فقهی، اصولی، فلسفی،کلامی، تفسیری و ادبی صاحب نظر بود واز پرچم داران ابتکار علمی در نجف اشرف به شمار میرفت.

وی پس از ارتحال حضرت آیت الله حاج سید محسن حکیم به عنوان مرجع جمع کثیری از ایرانیان و اهل عراق قرار گرفت و در کنار فقیه برجسته عصر حضرت آیت الله حاج سید ابوالقاسم خوئی، خدمات شایانی به حوزه نجف اشرف نمود و چراغ فقاهت را درآن حوزه، نورانی نگه داشت.

ایشان بعد از وفات آیت الله خوئی، عهده دار ریاست حوزه علمیه نجف اشرف شد و دامنه مرجعیتش گسترش یافت.

آثار و تألیفات

آیت الله سبزواری به روحیه تحقیق و تتبع معروف بود و در مدت حیات با برکت خود توانست آثار و تألیفات ارزشمندی در رشته های مختلف علمی از خود باقی بگذارد  که مهمترین آن‌ها عبارتنداز: مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن (در سی مجلد که تاکنون حدود دوازده جلد آن منتشر شده است)، مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام (مشتمل بر یک دوره کامل فقه استدلالی در سی مجلد که در سال ۱۹۸۲ میلادی در نجف اشرف به چاپ رسید)، تهذیب الاصول (شامل یک دوره اصول فقه و­صورت فشرده)، لباب المعارف (در علم کلام و دفاع از عقاید شیعه) ، افاضه الباری فی نقد ما الفه الحکیم السبزواری(در نقد و بررسی آمار فلسفی حکیم حاج ملاهادی سبزواری)، رفض الفضول عن علم الاصول، تعلیقه بر منهاج الصالحین، التقیه، مناسک الحج، رساله توضیح المسائل( به فارسی)، اختلاف الحدیث، مباحث مهمه فی ماتحتاج الیه الامه، مجموعه ای در رسائل فقهی و حاشیه بر بسیاری از کتاب های شیعی مانند: عروه الوثقی، وسیله النجاه، حدائق الناضره، جواهرالکلام، مستندالشیعه،اسفار،تفسیرصافی،شرح منظومه حکیم سبزواری و ...

و در کنار تألیف اقدامات فرهنگی و تبلیغی موثری انجام داد که از آن میان به ارسال نمایندگانی زبده به کشورهای مختلف آمریکایی، آفریقایی وآسیایی برای تبلیغ دین و حل مشکلات مسلمانان ، می توان اشاره نمود.

ارتحال

سرانجام این فقیه فرزانه و مفسر عالیقدر تشیع، پس از عمری تدریس و تحقیق و مجاهدت در روز دوشنبه ۲۵ مرداد سال ۱۳۷۲ شمسی مطابق با ۲۸ صفر سال ۱۴۱۴ قمری در نجف اشرف دار فانی را وداع گفت و پیکر مطهرش پس از تغسیل، همان روز غریبانه، بدون برگزاری مراسم تشییع، توسط مامورین رژیم بعث به حرم مطهر حضرت علی علیه السلام منتقل شد و پس از اقامه نماز توسط آیت الله حاج سید علی بهشتی در مقبره‌ای نزدیک مسجد حویش به خاک سپرده شد.